Mistrz i Małgorzata – obraz świata

W tym artykule dowiecie się jak został przedstawiony świat w powieści Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata. Zaczynajmy!

Informacje ogólne

Żeby dobrze zrozumieć to, jak został przedstawiony świat, musimy znać czas i miejsce akcji powieści. Czas przypada na lata 30 XX wieku albo czasy biblijne – od środy do soboty. Miejscem akcji jest Moskwa albo Jerozolima. Mamy podwojony czas i podwojone miejsce akcji dlatego, że w powieści są dwa wątki, jeden moskiewski, drugi biblijny. Splatają się ze sobą, przez co ich wymiar jest uniwersalny.

Problematyka utworu

Obraz szatana

Szatani karzą, ale jedynie osoby nieuczciwe i złe. Demaskują zdrajców, donosicieli, oszustów, łapówkarzy. Szatanem jest m.in. Woland. Szatani różnią się od typowych diabłów w literaturze, są przedstawieni w niej w straszny sposób. Ich zadaniem po przybyciu do Moskwy było zorganizowanie corocznego balu. Co może nas zaszokować w postępowaniu diabłów? Jest to zdecydowanie fakt, że potrafią oni czynić dobro.

Obraz Moskwy, propaganda

Jak już wspomniałam, czas akcji przypada na lata 30 XX wieku, w Moskwie panuje wówczas totalitaryzm i stalinizm. Takie rządy cechuje propaganda, negacja praw człowieka, brak swobody i wolności słowa. Ludzie wzajemnie na siebie donoszą tylko po to, aby przypodobać się władzy.

Szpital psychiatryczny

Był atrapą szpitala, tak na prawdę pełnił funkcję łagodnego więzienia, do którego trafiali niewygodni dla władzy obywatele.

Bohaterowie

Bohaterów można podzielić na 3 grupy: postacie realistyczne, postacie religijne i szatani:

• do postaci realistycznych należą: Małgorzata, Mistrz,
• do postaci biblijnych należą Poncjusz Piłat, Jeszua Ha-Nocri,
• do szatanów należeli: Woland, Behemot.

Małgorzata – była kobietą po 30. Miała bogatego męża, jednak nie łączyła ich prawdziwa miłość. Była inteligentną kobietą, która dążyła do zamierzonego celu. Kochała Mistrza, mogła zawrzeć nawet pakt z diabłem, tylko po to, aby odzyskać ukochanego. Nie boi stać się wiedźmą, za wszelką cenę chciała odnaleźć Mistrza.

Mistrz – był pisarzem i historykiem. Napisał powieść o losach Chrystusa. W jego pracy wspierała go Małgorzata. Ten jednak nie wytrzymał krytyki, która na niego spadła, przeżył załamanie nerwowe oraz spalił swoje prace. Pozwala się zamknąć w szpitalu psychiatrycznym, ponieważ myśli, że to będzie dla niego najlepsze, o swoim planie nie powiedział Małgorzacie. Działanie Małgorzaty pozwala mu odzyskać i dokończyć dzieło.

Poncjusz Piłat – sprawował władzę w Jerozolimie. Osadził Jeszuę Ha- Nocri, którego uważał za niewinnego. Ponosi klęskę, kiedy nie mógł mu pomóc i robi charakterystyczny znak umywania rąk. Czeka 2 tysiące lat, aby porozmawiać z Jeszuą, uwalnia go Mistrz.

Jeszua Ha-Nocri – Jezus Chrystus, w książce przedstawiony jako filozof, głosi wiarę w jednego Boga. W ludziach dostrzega jednie dobroć. Potrafi czytać w myślach i uzdrawiać ludzi. Jest przedstawiony jako człowiek, a nie jako Bóg.

Woland – szatan. Nikt nie potrafi go opisać. Pomimo, że jest szatanem ma w sobie współczucie. Podobnie jak Jezus, potrafi czytać w myślach.

Behemot – pojawia się jako czarny kot lub człowiek, który go przypomina.

Kompozycja

Przydatna będzie również wiedza o kompozycji utworu. Akcja rozgrywa się równolegle w trzech czasach: teraźniejszym, historycznym i bezczasie. Zmianom ulegają również perspektywy narracyjne.

1. Powieść Mistrza przywołuje Woland, wiernym jej czytelnikiem jest Małgorzata
2. Fragmenty opowiada Mateusz Lewita, czasami Mistrz
3. Narrator trzecioosobowy opowiada o rzeczywistości moskiewskiej. Posługuje się ironią i groteską.

Obraz świata

Kiedy wiemy już najważniejsze informacje możemy przejść do sedna tematu, czyli obrazu świata. Tak jak mamy wspomniane wyżej, wątek moskiewski obejmuje lata 30 XX wieku. Losy bohaterów powieści przedstawione są pod kątem życia w Rosji Radzieckiej. Spora część postaci powiązana jest ze środowiskiem sztuki, dokładnie teatru Varietes, jednak czytelnik może poznać realia życia każdego, nie tylko uprzywilejowanej części.

Absurd rzeczywistości

Życie mieszkańców Moskwy jest zbiurokratyzowane. Kontrolowane jest wszystko np. przydział papieru. Możemy dostrzec braki towarów przez panujący ówcześnie socjalizm. Powodowało to kolejki przed każdym biurem. O tym kto jakie miał stanowisko i zawód decydowały urzędy, powszechne były łapówki. Nagrodzonymi przez system byli wierni komuniści, przykładem może być Dom Literatów i Krytyków. Kolejnym powodem, przez który ludzie uczyli się kombinować jest słaba sytuacja mieszkaniowa. Panował powszechny język propagandy, której absurdalność zdemaskował Woland.

Ważny cytat

nie ma dokumentu, więc nie ma człowieka

W powieści możemy znaleźć taki cytat “nie ma dokumentu, więc nie ma człowieka”. W jaki sposób zniknął dyrektor teatru Varietes? Przez szatanów, został usunięty z mieszkania i przeniesiony na Krym. Pokazuje to w jaki sposób są traktowani ludzi, którzy byli niewygodni dla władzy. Ludzie tacy byli zamykani w szpitalach psychiatrycznych, więzieniach albo znikali.

Podsumowanie

Mistrz i Małgorzata to powieść filozoficzna, która przedstawia walkę dobra ze złem. Możemy poznać, jak wyglądało życie w XX wiecznej Rosji Radzieckiej oraz jak traktowani byli ludzie. Na maturze rozszerzonej w 2015 roku maturzyści mogli zmierzyć się z książką „Mistrz i Małgorzata”, a polecenie brzmiało: Artysta i jego Muza. Zadaniem maturzystów było zinterpretowanie fragmentu utworu.

Maria Wysokińska