Lekcja 6 – Rozprawka na przykładzie dramatu

Pytania kontrolne:

1. Jakie informacje umieszczamy we wstępie rozprawki?

2. Jakie treści powinny znaleźć się w kolejnych akapitach rozwinięcia?

3. Jak zakończyć rozprawkę?

 

WSTĘP DO LEKCJI

Aby utrwalić schemat rozprawki, warto wykonać jeszcze jedno ćwiczenie. Jeżeli przeanalizowałeś dwie poprzednie lekcje, powinno być już dużo łatwiej. Tym razem rozprawka będzie dotyczyła dramatu. Wybrałam ?Wesele? Stanisława Wyspiańskiego, ponieważ jest to także lektura obowiązkowa. Warto powtórzyć jej problematykę.

Najważniejsze informacje o ?Weselu?

Epoka:

• Młoda Polska

Informacje porządkowe:

• utwór jest dramatem przeznaczonym do wystawienia na scenie
• bohaterowie mają swoje pierwowzory w realnych postaciach ? to znani Wyspiańskiemu inteligenci krakowscy
• wydarzenia mają miejsce na weselu inteligenta – Pana Młodego z chłopką ? Panną Młodą

Treść:

• akcja rozgrywa się w wiejskiej chacie Gospodarza, gdzie trwa biesiada weselna
• pierwsza część utworu to przedstawienie bohaterów ? na scenie pojawiają się weselnicy, reprezentują dwie grupy społeczne: Inteligentów – Pan Młody, Gospodarz, Dziennikarz, Poeta, Radczyni Chłopów – Jasiek, Czepiec, Klimina, Kacper, Staszek, Dziad
• poznajemy ich w różnych scenkach, to obce sobie środowiska, inteligenci fascynują się prostotą i naturalnością chłopów, nie rozumieją jednak ich sposobu życia
• w kolejnej części pojawiają się dziwne, wyimaginowane postacie, np. Widmo, Stańczyk, Hetman, Rycerz Czarny, Upiór, Wernyhora ? każda postać przychodzi do innego bohatera, symbolizuje jego błędy i lęki (np. Stańczyk uświadamia Dziennikarzowi jego nieudolność w pracy dziennikarskiej, Rycerz Czarny zjawiając się Poecie uwydatnia jego słaby charakter)
• Gospodarz otrzymuje od Wernyhory złoty róg ? symbol powstania, które ma się rozpocząć, złoty róg przekazuje potem Jaśkowi, który go gubi
• scena końcowa to taniec chocholi – nad ranem wszyscy goście w letargu, tańczą w rytm melodii, którą gra Chochoł, również wyimaginowana postać

Problematyka:

• charakterystyka warstw społecznych ? chłopów i inteligentów (ujęcie krytyczne)
• to dramat symboliczny – operuje symbolami, ważnymi do odczytania przenośnych sensów w tekście (złoty róg, czapka z piór, złota podkowa, chochoł)
• podejmuje problem gotowości żyjących pod zaborami Polaków do zrywu narodowego

 

Temat rozprawki

Proponuję następujący temat: Gotowość Polaków do zrywu narodowego. Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie w oparciu o zamieszczony fragment ?Wesela? Stanisława Wyspiańskiego, całość utworu oraz inny tekst kultury. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.

Scena XIV, fragment GOSPODARZ Pan?Dziad z lirą ? Wernyhora! Wy mnie znany ? spodziewany, Wy, o którym jeszcze wczora tylko we śnie, tylko w marze: jak owi dawni mocarze, Wy na koniu, siwym koniu,2670 poprzed dom mój, z wieścią. WERNYHORA Słowem! GOSPODARZ Wy ze Słowem ? Wy ze Słowem! WERNYHORA Ja z Rozkazem. GOSPODARZ Rozkaz?Słowo!2675 Dawno serce już gotowo tem wezwaniem piorunowem. WERNYHORA Słowo?Rozkaz, Rozkaz?Słowo; dla serca serce gotowo. Słuchaj, panie Włodzimierzu: [?] Roześlesz wici przed świtem, powołasz gromadzkie stany. GOSPODARZ2690 To jak ze snu prawda żywa; prawie że są wszyscy społem u mnie przez to weselisko. WERNYHORA [?]Dziś u Waści weselisko; prawie że są wszyscy społem; roześlesz wici przed świtem; niech jadą we cztery strony. GOSPODARZ Porozsełam konno gońce,2700 roześlę wici przed świtem; zaraz się poradzę żony ? ona swoim chłopskim sprytem? WERNYHORA Niech jadą we cztery strony! Bądź gotów, nim wstanie słońce.2705 Skoro porozsełasz gońce, zgromadzisz lud przed kościołem, jak są zdrowi, prości, mali; ażeby godność poznali, Bogiem powitasz ich kołem,2710 a wtedy przykaż im ciszą, niech żaden brzeszczot nie szczęknie, a skoro rzesza uklęknie, niech wszyscy natężą słuch: czy tętentu nie posłyszą2715 od Krakowskiego gościńca ? ? [?] WERNYHORA Bądź gotów, nim wstanie Słońce. GOSPODARZ Wstaną kosy w słońca świcie; będę gotów! WERNYHORA Wszystko święte, wszystko żywo: z daleka, a miałem blisko; wybrałem twój dom, zagrodę2770 i wybrałem Weselisko. Waszmość rękę miej szczęśliwą: Daję Waści złoty róg. GOSPODARZ Złoty róg. WERNYHORA Możesz nim powołać chór. GOSPODARZ2775 Bratni zbór. WERNYHORA Na jego rycerny głos spotężni się Duch, podejmie Los. Daję w twoje ręce róg. GOSPODARZ2780 Dziękuj Bóg.

Propozycja rozwiązania

Pracę nad rozprawką będziemy porządkować według znanego Ci już schematu. Proponuję następujący przykład:

OPIS	PRZYKŁAD TREŚCI
Budowanie wstępu Rozpoczynamy od kilku zdań na temat powstań narodowych ? ich roli w historii Polski formułujemy tezę, dotyczy ona naszego stosunku do problemu, staramy się udzielić odpowiedzi na pytanie zawarte w temacie	W dzisiejszych czasach Polacy mogą się cieszyć pokojem i stabilizacją w kraju. Nie zawsze jesteśmy zadowoleni z tego, co dzieje się w naszej ojczyźnie, zwłaszcza na arenie politycznej, ale historia Polski przypomina znacznie trudniejsze czasy ? myślę tu o utracie niepodległości w wyniku zaborów. Odwołuję się w swojej pracy do historii Polski w XIX wieku, ponieważ w tym właśnie okresie powstał dramat Stanisława Wyspiańskiego pt. ?Wesele?. Utwór Odnosi się do postawy Polaków wobec wolności i gotowości do walki o niepodległość. Lektura mówi, że Polacy nie byli gotowi do powstania. Postaram się uzasadnić to stanowisko.
Rozwiniecie Odwołanie się do fragmentu tekstu zawsze określamy bohaterów i to, jakich wydarzeń dotyczy fragment nie streszczamy dokonujemy interpretacji pod kątem problemu ? piszemy o tym, czego dowiadujemy się z dialogu bohaterów o powstaniu mile widziane cytaty ? pamiętajmy jednak, że należy opatrzyć je komentarzem	Wesele określane jest dramatem narodowym ? nie bez przyczyny. W utworze znajdziemy wiele odniesień związanych z polskością. By pokazać i ocenić Polaków, Wyspiański przedstawiaich w czasie biesiady weselnej. Wesele odbywa się w wiejskiej chacie Gospodarza ? przedstawiciela inteligencji, który przenosi się z miasta na wieś. Przybywa do niego tajemnicza postać ? dziad z lirą. To legendarny Wernyhora, który wyznacza Gospodarzowi szczególną rolę. Padają słowa ?Rozkaz?, ?Słowo?, ?Przymierze? ? to ważne słowa, wyróżnione wielkimi literami, co podkreśla ich moc. Gospodarz zostaje wyznaczony do zwołania okolicznych mieszkańców, którzy mieliby wziąć udział w powstaniu. Przyjmuje swoją rolę i oświadcza: ?Wstaną kosy w słońca świcie; będę gotów!?. Otrzymuje od Wernyhory złoty róg, który ma być sygnałem do powstania. Oznajmia, że nad ranem lud zgromadzi się przed kościołem i będzie oczekiwał dalszych rozkazów. Gospodarz nie wykonuje polecenia Wernyhory osobiście. To Jasiek, prosty chłop, (dodałam przecinek) ma dosiąść konia i nawoływać do powstania. Gospodarz nie dojrzał do roli przywódcy. Sytuację pogarsza to, że Jasiek zgubił złoty róg, schylając się po czapkę z piór.
Odwołanie się do całości lektury wybieramy inny przykład, wykazując się znajomością lektury formułujemy kilka zdań cały czas mamy na uwadze tezę, którą uzasadniamy ? brak gotowości do powstania	Wyspiański krytycznie ocenia Polaków ? nie są oni zdolni do zrywu narodowego. Przykładem na to jest ukazany przez pisarza brak solidarności warstw społecznych. W utworze inteligent żeni się z chłopką, co pokazuje ówczesną modę na tego rodzaju związki (zjawisko chłopomanii). Zbliżenie ze sobą tak różnych środowisk było jednak pozorem. Wyspiański pokazuje, że fascynacja Pana Młodego żoną ze wsi nie ma nic wspólnego z miłością. Również inni weselnicy ? inteligenci z miasta wyrażają się o chłopach z dystansem i lekceważeniem. By stawić czoła zaborcom potrzeba jedności w narodzie. Wyspiański, który opisał w ?Weselu? swoje środowisko (bohaterowie dramatu mają rzeczywiste pierwowzory ? to postacie znane z imienia i nazwiska) nie widział tej jedności. Wymowną sceną jest scena końcowa utworu ? taniec chocholi. Wszyscy bohaterowie tańczą w dziwnym letargu. Zostali uśpieni przez Chochoła. Kosy i szable nie zostały wykorzystane.
Odwołanie się do innego tekstu kultury wybieramy zgodny z problemem przykład przykład powinien pochodzić z innej lektury lub tekstu kultury (film, obraz) omawiając przykład, piszemy klika zdań przykład nie może być streszczeniem, ma być ujęciem problemowym	Powstanie to popularny motyw w polskiej literaturze. Wielu bohaterów walczyło o ojczyznę, ponosząc najwyższą ofiarę. Miłość do ojczyzny kierowała postępowaniem Kordiana, tytułowego bohatera dramatu Juliusza Słowackiego. Jest on jednym ze spiskowców, którzy zbierają się w podziemiach warszawskiej katedry przed koronacją cara na króla Polski. Wolność uciemiężonego przez Rosję narodu jest dla Kordiana priorytetem. Spiskowcy nie są gotowi do radykalnych działań, zachowują się racjonalnie i ostrożnie. Nie popierają pomysłu Kordiana, który zamierza zabić cara. Bohater jednak jest zdeterminowany. Podejmuje taką próbę, chcąc zaatakować śpiącego cara nocą. Przecenia jednak swoje możliwości. Jest indywidualistą, który nie potrafił zjednać sobie sprzymierzeńców. Walka nie może odbyć się w pojedynkę. Do zrywu o wolność potrzeba całego narodu. Potrzeba też dobrych przywódców, a początek ?Kordiana? – ?Przygotowanie? – pokazuje krytyczny stosunek Słowackiego do historycznych przywódców powstania listopadowego ? ich nieudolność i brak strategii.
Zakończenie należy wyraźnie powtórzyć swoje stanowisko zakończenie powinno zawierać wnioski ? uogólnienia dotyczące omawianych tekstów można podzielić się refleksją na dany temat	Literatura kształtowała w okresie zaborów tożsamość narodową. Prezentowała przykłady wielkich i szlachetnych postaw, determinację i cierpienie Polaków w walce o wolność. Gdyby pisarze nie podejmowali tych tematów, możliwe, że nie bylibyśmy dziś suwerennym narodem. Polacy nie zawsze byli jednak gotowi do zrywu. Pokazując to zagadnienie w literaturze, artyści uświadamiali Polakom błędy i uchybienia. Podane przeze mnie przykłady wskazują przede wszystkim na brak solidarności w narodzie i błędy ze strony tych, którzy stali na jego czele. Problem wolności i niepodległości zawsze będzie aktualny ze względu na wiele trudnych momentów w naszej historii, także historii XX wieku. Zważywszy na to, co się dzieje za naszą wschodnią granicą, myślę, że jest on równie ważny współcześnie.

 

PODSUMOWANIE

By ułatwić Ci pracę nad rozprawką, wyróżniłam elementy zakończenia. Nie powinieneś mieć większych kłopotów z napisaniem kilku ostatnich zdań. Jak widzisz, bez względu na to czy fragment należy do epiki, czy dramatu, struktura rozprawki jest taka sama i wcale nie jest to trudne.

Maturzysta, by czuć się swobodnie w dobieraniu przykładów, powinien mieć niemałą wiedzę o epokach literackich.

W kolejnej lekcji powtórzymy zatem najważniejsze zagadnienia związane z antykiem, Biblią i średniowieczem.