Eksperci z Centralnej Komisji Egzaminacyjnej tworząc arkusze maturalne, często biorą pod uwagę różne ważne daty upamiętniające historyczne wydarzenia. W obliczu panującej pandemii, możliwe jest więc nawiązanie do Dżumy na maturze, dlatego warto, abyś wiedział jakie ukryte znaczenia przekazuje Ci w swojej powieści Albert Camus.
Dżuma jako powieść egzystencjalna
Albert Camus jest jednym z przedstawicieli egzystencjalizmu – nurtu filozoficznego, który powstał w XX wieku i polega na analizowaniu ludzkiego istnienia. Według tej filozofii człowiek jest wolną jednostką, ale w pełni odpowiedzialną za swoje czyny. Egzystencjaliści twierdzili, że nawet jeśli nie możemy zmienić wyniku naszych działań, to musimy je podejmować, ponieważ w takiej postawie zawiera się człowieczeństwo. Kluczowym pojęciem w tej filozofii jest człowiek absurdalny, czyli wykluczony ze społeczeństwa, wyobcowany i skazany na porażkę w dążeniu do celu.
Dżuma jest powieścią egzystencjalną. Bohaterowie są stawiani przed dylematami i bez względu na reakcję społeczeństwa dążą do wyznaczonego celu, chociaż zdają sobie sprawę, że nie mogą wygrać. Wolą jednak podejmować próby walki z zarazą niż trwać w bezczynności oraz poddać się losowi. Świat, w którym żyją jest przesiąknięty złem, absurdalnością, a mieszkańcy skazani są na ciągły strach. Autor prezentuje w swoim dziele pogląd, że zadaniem człowieka jest dokonywanie wyborów, a każdy musi podejmować decyzje samodzielnie, ponieważ później sam ponosi konsekwencje.
Co to jest parabola?
To gatunek literatury moralistycznej, w którym przedstawione wydarzenia poza sensem dosłownym, niosą ze sobą przykłady uniwersalnych zachowań i postaw. Paraboliczność utworu polega na wyrażaniu przesłania, które ma charakter uniwersalny. Wtedy sytuacja nabiera wielu znaczeń.
Cechy gatunkowe:
- schematyczna fabuła
- ogólnikowość w przedstawieniu świata i postaci
- nie do końca określony czas akcji
- typizacja bohaterów
Dżuma, czyli powieść parabola
Dzieło Alberta Camusa posiada przymioty charakterystyczne dla paraboli. Są to:
- przedstawione wydarzenia, które są pretekstem do głębszych refleksji i odkrycia uniwersalnych prawd
- losy bohaterów, które służą za przykład postaw ludzi wobec choroby, wojny, totalitaryzmu i zła
- brak określenia konkretnego czasu wydarzeń (lata 40. XX wieku)
- obiektywizm narracji – wydarzenia przedstawione są z perspektywy doktora Rieuxa, który tworzy kronikę zarazy, ale nie używa pierwszej osoby (czytelnik dopiero na końcu powieści domyśla się, że on jest narratorem); ten zabieg podkreśla samotność walczącego człowieka
- akcja, która toczy się w zamkniętym miejscu, ponieważ mieszkańcy Oranu zostali odizolowani od świata
Znaczenie tytułu powieści
Dżuma oznacza chorobę – przedstawione przez autora wydarzenia są zapisem walki z zarazą, który jest bardzo realistyczny, wręcz kronikarski. Dr Rieux jako lekarz staje na czele oddziałów sanitarnych i zmaga się z chorobą, izoluje zarażonych, zapewnia im opiekę i podaje leki. Doktor Castel to naukowiec szukający szczepionki, a Grand jest urzędnikiem prowadzącym dokładne statystyki zachorowań. Nie do końca określona data wydarzeń sugeruje, że zaraza może spaść na ludzi w każdej chwili. Dżuma staje się symbolem zagrożenia, które przychodzi nieoczekiwanie, i przed którym nie sposób uciec.
Dżuma to także wojna – niedokładne określenie daty pozwala na interpretowanie czasu wydarzeń na lata trwania II wojny światowej. Oran to obszar okupowany – stąd ograniczona możliwość poruszania się, godzina policyjna i brak możliwości opuszczenia miasta bez zezwolenia. Stadiony to obozy koncentracyjne, które są miejscami śmierci. Doktor Rieux stoi wówczas na czele tajnych oddziałów zbrojnych walczących z okupantem, a inni wspierają go w tych działaniach.
Dżuma jako totalitaryzm – lata 40. XX wieku to rozwój reżimu. W powieści przedstawiony zostaje terror, ograniczenie praw jednostki, prześladowania i aresztowania oraz bunt ludzi na takie traktowanie. Bohaterowie przedstawiają też różne postawy wobec systemu. Castel usilnie poszukuje sposobu na pokonanie władzy, Rieux, Tarrou i Rambert podejmują walkę z systemem, a Cottard go akceptuje.
Dżuma, czyli pierwiastek zła, który tkwi w każdym człowieku i ujawnia się w najmniej spodziewanym momencie. Trzeba być na to przygotowanym, ale nigdy nie wolno mu ulegać. Przedstawieni w powieści bohaterowie to jednostki wyłowione z tłumu, i jako zwykli ludzie, postawieni w obliczu konieczności dokonania wyboru. Ich postawy stają się dzięki temu ponadczasowe. Zło to współczesna dżuma, której nie można pokonać. Podejmując z nią walkę, człowiek staje się ofiarą.
Jeśli masz ochotę na większą powtórkę z treści lektury, jaką jest Dżuma, zachęcamy do obejrzenia filmiku:
Podsumowanie
Dżuma to bardzo ważna lektura w obliczu obecnej sytuacji na świecie. Jej znajomość przyda Ci się nie tylko na maturze. Nie zmienia to jednak faktu, że Albert Camus porusza w swoim dziele wiele przydatnych motywów, których z pewnością będziesz mógł użyć na egzaminie dojrzałości.
J.K.
Loading ...
