Portal Studiowac.pl i Marlena Ledzianowska, właściciel YUPPIE – firmy specjalizującej się w kursach maturalnych z języka polskiego, zapraszają do kolejnej części darmowego kursu do matury z języka polskiego.
Zanim przejdziemy do omówienia liryki zwrotu do adresata sprawdź, co zapamiętałeś z poprzedniej lekcji. Odpowiedz na pytania, by uświadomić sobie poziom swojej wiedzy! Bądź uczciwy wobec samego siebie!
TEST SPRAWDZAJĄCY DO LEKCJI 7:
- Jak dzieli się liryka?
- Jak rozpoznasz lirykę bezpośrednią?
- Czym różni się liryka pośrednia od bezpośredniej?
- Jak dzieli się liryka pośrednia?
- Czym charakteryzuje się liryka pośrednia sytuacyjna?
liryka zwrotu do adresata
Trzeci typ liryki, czyli liryka zwrotu do adresata (zwana również liryką apelu) charakteryzuje się tym, że podmiot liryczny zwraca się do innej osoby, czyli w utworze występuje tzw. ?liryczne ja? oraz ?liryczne ty?. Istnieją trzy możliwości. Pierwsza to sytuacja, gdy ?liryczne ja? odgrywa ważniejszą rolę niż ?liryczne ty?. Druga – gdy ?liryczne ty? jest ważniejsze od lirycznego ja? . Trzecia, gdy ?liryczne ja” i „liryczne ty? są jednakowo ważne. Liryka zwrotu do adresata stanowi mieszankę liryki bezpośredniej i pośredniej.
Przykład 1: analiza Sonetu Jana Andrzeja Morsztyna pt. ?Do trupa?
Sonet Jana Andrzeja Morsztyna ( barokowego poety) pt. ?Do trupa? jest najbardziej Ci znanym przykładem takiej liryki.
Leżysz zabity i jam też zabity,
Ty strzałą śmierci, ja- strzałą miłości,
Ty krwie, ja w sobie nie mam rumianości,
Ty jawne świece, ja mam płomień skryty.Tyś na twarz suknem żałobnym nakryty,
Jam zawarł zmysły w okropnej ciemności,
Ty masz związane ręce, ja wolności
Zbywszy mam rozum łańcuchem powity.Ty jednak milczysz, a mój język kwili,
Ty nic nie czujesz, ja cierpię ból srodze,
Tyś jak lód, a jam w piekielnej śreżodze.Ty się rozsypiesz prochem w małej chwili,
Ja się nie mogę, stawszy się żywiołem
Wiecznym mych ogniów, rozsypać popiołem.
Podsumowanie analizy liryki
Podmiot liryczny zwraca się do adresata, używając pierwszej osoby liczby pojedynczej (cierpię ). Można określić obie osoby bez problemu. ?Liryczne ja? to nieszczęśliwie zakochany, który zresztą bezpośrednio wypowiada swoje uczucia (cierpię) , a ?liryczne ty? to trup. Kto jest ważniejszy? Otóż jeden i drugi jest tak samo ważny, bo o każdym z nich dowiadujemy się tyle samo. Właściwie wiersz można by przeciąć dokładnie na pół. Jedna część charakteryzowałaby ?liryczne ja?, a druga ?liryczne ty?.
Przykład 2: analiza wiersza ?Elegia o ?[chłopcu polskim]? Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
Teraz inny przykład. Jest nim wiersz znany Ci od dawna – ?Elegia o ?[chłopcu polskim]? Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.
Oddzielili cię , syneczku, od snów, co jak motyl drżą,
Haftowali ci, syneczku, smutne oczy rudą krwią,
Malowali krajobrazy w żółte ściegi pożóg,
Wyszywali wisielcami drzew płynące morze.Wyuczyli cię, syneczku, ziemi twej na pamięć,
Gdyś jej ścieżki powycinał żelaznymi łzami,
Odchowali cię w ciemności, odkarmili bochnem trwóg,
Przemierzyłeś po omacku najwstydliwsze z ludzkich dróg.I wyszedłeś , jasny synku, z czarną bronią w noc,
I poczułeś , jak się jeży w dźwięku minut ?zło.
Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką.
Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?
Podsumowanie analizy liryki
Kto jest ważniejszy: ?liryczne ja? czy ?liryczne ty??
Skąd mamy to wiedzieć? Takie pytanie zrodzi się w Twojej głowie. To proste. Co wiemy o ?lirycznym ty??
- że oddzielono go od marzeń,
- że widział mnóstwo krwi,
- że widział ?wisielcami drzew płynące morze?,
- że poznał ziemię swą ?na pamięć?,
- że wędrował, płacząc rzewnie,
- że przebywał w ciemności,
- że przeżył ogromny strach,
- że poznał najgorsze strony życia,
- że przeżył najbardziej upokarzający wstyd (sam zabijał?),
- że poznał zło,
- że zginął.
Kim zatem jest ów ?syneczek?, bo przecież nie małym chłopcem? To żołnierz, który przeżył koszmar wojny. Tyle wiemy o ?lirycznym ty?. A co wiemy o ?lirycznym ja??
- że wszystko wie o „lirycznym ty”,
- że ma dużo empatii w stosunku do „lirycznego ty”,
- że „liryczne ty” jest dla niego kimś bliskim i odwrotnie.
Nieco mniej, prawda? Zatem odpowiedź jest prosta: ?liryczne ty? jest ważniejsze od ?lirycznego ja?.
Przykład 3: analiza wiersza Adama Asnyka pt. ?Ja ciebie kocham?
Teraz trzecia możliwość, czyli przykład na to, że ?liryczne ja? jest ważniejsze od ?lirycznego ty?- wiersz Adama Asnyka pt. ?Ja ciebie kocham?
Ja ciebie kocham! Ach, te słowa
Tak dziwnie w moim sercu brzmią.
Miałażby wrócić wiosna nowa?
I zbudzić kwiaty, co w nim śpią?Miałbym w miłości cud uwierzyć,
Jak Łazarz z grobu mego wstać?
Młodzieńczy, dawny kształt odświeżyć,
Z rąk twoich nowe życie brać?Ja ciebie kocham! Czyż być może?
Czy mnie nie zwodzi złudzeń moc?
Ach nie! Bo jasną widzę zorzę
I pierzchającą noc!I wszystko we mnie inne, świeże,
Zwątpienia w sercu stopniał lód,
I znowu pragnę- kocham -wierzę-
Wierzę w miłości wieczny cud!Ja ciebie kocham! Świat się zmienia,
Zakwita szczęściem od tych słów,
I tak jak w pierwszych dniach stworzenia
Przybiera ślubną szatę znów!A dusza skrzydła znów dostaje,
Już jej nie ściga ziemski żal-
I w elizejskie leci gaje,
I ginie pośród światła fal!
Podsumowanie analizy liryki
Co można powiedzieć o? lirycznym ja??
- że jest zakochany,
- że jest już niemłody,
- że przeżywa drugą młodość,
- że jest szczęśliwy,
- że wierzy w cud miłości,
- że wierzy w nowe życie,
- że wierzy we wzajemność wybranki,
- że optymistyczniej patrzy na rzeczywistość,
- że „dostał skrzydeł”.
A co wiadomo o ?lirycznym ty??
- że ktoś się w niej (nim) zakochał,
- że odwzajemnia miłość.
Nic więcej.
Co powinieneś jeszcze wiedzieć o analizie liryki
Liryka dzieli się jednak jeszcze inaczej. W zależności od tematu, jaki porusza liryka dzieli się na:
- lirykę religijną, np. ?Bogurodzica?, ?Psalmy Dawida?, ?Czego chcesz od nas Panie (?Hymn?) Jana Kochanowskiego,
- lirykę refleksyjno-filozoficzną, np. ?Przedśpiew? Leopolda Staffa?, ?Kamyk? Zbigniewa Herberta,
- lirykę miłosną (erotyki), np. ?Do M***? Adama Mickiewicza, ?Nie widziałam cię już od miesiąca? Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej,
- lirykę patriotyczną, np. ?Ta, co nie zginęła? Edwarda Słońskiego, ?Grób Agamemnona? Juliusza Słowackiego,
- lirykę autotematyczną (o tworzeniu), np. ?Ars poetica?? Czesława Miłosza, ?Rzecz Czarnoleska? Juliana Tuwima.
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Autorem kursu jest Marlena Ledzianowska właściciel YUPPIE – firmy specjalizującej się w kursach maturalnych z języka polskiego. Marlena Ledzianowska jest absolwentką filologii polskiej na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Podyplomowych Studiów Public Relations w WSB w Toruniu. Pracowała w różnych typach szkół przez 12 lat. Uczyła języka polskiego, kultury języka polskiego oraz retoryki dziennikarskiej. Od ponad dziesięciu lat przygotowuje do matury z języka polskiego z ogromnym powodzeniem. Jej uczniowie osiągają zwykle wyniki powyżej 80% punktów zarówno w przypadku matury rozszerzonej, jak i podstawowej. Najlepsi zdają maturę pisemną na ponad 90%, a ustną na 100%. Przeczytaj więcej…
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Loading ...
