Wszystko ma swój sens, czyli słów kilka o funkcjach językowych

Każda wypowiedź, z którą się spotykasz, mówiona czy pisana jest tworzona w określonym celu. Dlatego też przy analizie różnych tekstów spotykasz się z wieloma funkcjami językowymi. Najważniejsze funkcje tekstów językowych to: funkcja poznawcza, impresywna, ekspresywna, poetycka, fatyczna, metajęzykowa, stanowiąca oraz magiczna. Brzmi magicznie? Już spieszę z pomocą! 🙂 Jest duże prawdopodobieństwo, że na maturze z języka polskiego egzaminator będzie wymagał od Ciebie określenia, jaka funkcja została wykorzystana w danym fragmencie. Warto zatem, byś nauczył się jak rozpoznawać je w praktyce.

rozwiązywanie zadania (fot. freeimages.com)

ZACZYNAMY OD ĆWICZENIA

Na początku wykonaj małe ćwiczenie. Spróbuj określić funkcje językowe podanych poniżej zdań. Zadanie wykonaj teraz – dowiesz się, ile już wiesz. Wykonaj je również drugi raz, do razu po zapoznaniu się z lekcją. W ten sposób sprawdzisz wcześniejsze odpowiedzi i zweryfikujesz je na podstawie zdobytej wiedzy.

Ogłaszam was mężem i żoną.
Ania idzie do szkoły.
Ach, to jest cudowne!
?Animizacja ? nadawanie przedmiotom nieożywionym lub pojęciom abstrakcyjnym cech istot żywych.?
Cześć, co u Ciebie słychać?
Powinieneś więcej się uczyć!

Rozwiązanie zadania znajduje się na końcu lekcji.

Funkcja poznawcza

Zwana jest także funkcją infomatywną, bowiem najważniejsza jest tutaj informacja, jaką się przekazuje. Funkcja ta polega właśnie na informowaniu, przekazywaniu wiadomości i komunikowaniu faktów, które dotyczą tego, co nas otacza.

cechy: używanie zdań oznajmujących i wyrażeń specjalistycznych, brak emocjonalnego słownictwa, rzeczowość, konkretność i jednoznaczność, zrozumiałość, charakterystyczny jest obiektywizm, obecność nazw własnych, przytaczanie faktów, tekst taki jest dla odbiorców źródłem wiedzy.
przykłady: programy informacyjne, ogłoszenia, encyklopedie, podręczniki, słowniki, notatki z lekcji, informacje prasowe w mediach, wykłady.

Funkcja impresywna

Jej głównym celem jest wpłynięcie na odbiorcę, jego uczucia i poglądy. Wyraża się przede wszystkim w nakłanianiu do pewnych zachowań, czy do przyjęcia jakichś postaw. Wskazuje jak trzeba postępować.

cechy: stosowanie wyrażeń mających wywołać określone reakcje, obecność pytań retorycznych i zdań rozkazujących, bezpośrednie zwroty do odbiorcy komunikatu, tekst będzie pełen rad, pouczeń, próśb i wskazań jak należy postępować, może być wzmocniony odpowiednią argumentacją.
przykłady: poradniki, odezwy, apele, reklamy, instrukcje obsługi, przepisy kulinarne, regulaminy, akty prawne, przemówienia polityków.

Funkcja ekspresywna

Polega na wyrażaniu emocji, uczuć, poglądów za pomocą słów, służy informowaniu innych o naszym nastroju.

cechy: obecność wyrażeń emocjonalnie nacechowanych, skupienie uwagi na nadawcy komunikatu, intonacja zależna od nastroju, zdania wykrzyknikowe, zwykle krótkie, niedokończone, zakończone wielokropkiem, często spotykana w mowie potocznej.
przykłady: pamiętniki, dzienniki, reportaże telewizyjne relacjonowane ?na żywo?, osobiste listy.

Funkcja poetycka

Określana również, jako estetyczna, bowiem skupia się na walorach estetycznych tekstu oraz pragnie ukazać i uwypuklić jego piękno. Celem jest tutaj zwrócenie uwagi na budowę tekstu, jego oryginalną formę, środki językowe, jakich użył autor.

cechy: mnogość środków językowych, wyszukany styl, stosowanie innowacji, neologizmów, możliwe przekraczanie typowych norm językowych.
przykłady: utwory poetyckie, proza, żargony środowiskowe, przemówienia.

Funkcja fatyczna

Jest to funkcja stosowana w momencie nawiązywania i podtrzymywania kontaktu lub wskazująca na jego zakończenie.

cechy: bezpośrednie zwroty do odbiorcy, pobudzanie jego uwagi, mnogość zdań wykrzyknikowych, pytających lub równoważników zdań.
przykłady: Wyrażenia: Cześć!, Witaj!, Naprawdę?, Co o tym sądzisz?, Jak leci? Do widzenia.

Funkcja metajęzykowa

Dotyczy przekazywania informacji dotyczących języka (kwestii gramatycznych czy stylistycznych).

cechy: wyjaśnia pewne zagadnienia dotyczące języka, zawarte w słownikach, czy podręcznikach do gramatyki.
przykłady: ?Zdanie proste ma jedno orzeczenie?, ?Epitet to wyraz określający rzeczownik?.

Funkcja stanowiąca

Spotykana, kiedy dane słowa zmieniają jakieś fakty w rzeczywistości, która nas otacza. Np. Zwalniam Panią z pracy.

Funkcja magiczna

Dotyczy wszelkich sytuacji, kiedy nadawca za pomocą swoich słów chce zmienić pewne fakty. Widoczna jest przede wszystkim w: życzeniach, modlitwach, przekleństwach i zaklęciach.

CO NA DESER?

Idealnym dopełnieniem dzisiejszej lekcji, może być dla Ciebie poniższy filmik, do którego obejrzenia serdecznie zapraszam:

PODSUMOWANIE

Przytoczone cechy charakterystyczne poszczególnych funkcji językowych powinny stać się dla Ciebie dużą pomocą podczas przygotowania do matury z języka polskiego. Jednak liczy się nie tylko teoretyczna wiedza! Podczas każdorazowej pracy z tekstem ćwicz samego siebie i odszukuj wymienione wcześniej funkcje tekstów językowych w treściach, które Cię otaczają, np. w telewizji, reklamach, gazecie czy Internecie. Trening uczyni z Ciebie mistrza! Liczę, że dzięki tym radom, bez żadnego problemu zmierzysz się z zadaniami tego typu na maturze.Powodzenia! 🙂