Portal Studiowac.pl i Marlena Ledzianowska, właściciel YUPPIE – firmy specjalizującej się w kursach maturalnych z języka polskiego, zapraszają do kolejnej części darmowego kursu do matury z języka polskiego.
Najpierw jednak krótki test sprawdzający znajomość ostatniej lekcji. Odpowiedz na pytania, by uświadomić sobie poziom swojej wiedzy! Bądź uczciwy wobec samego siebie!
TEST SPRAWDZAJĄCY DO LEKCJI 1:
- Wytłumacz pojęcie klucza.
- Wymień trzy rodzaje literackie.
- Przedstaw krótki ( trzy częściowy) schemat klucza niezależnego od rodzaju literackiego.
- Wytłumacz, jak należy pisać wstęp wypracowania.
- Wytłumacz, jak należy pisać wnioski wypracowania.
- Wytłumacz, jak rozumiesz pojęcie umiejscowienia tekstu w całości lektury.
- Gdzie możesz znaleźć podpowiedź do umiejscowienia tekstu w całości książki?
Rodzaje literackie i ich wyznaczniki
Na pewno spotkałeś się na lekcjach języka polskiego z określeniem ?rodzaj literacki?. Wyróżniamy zatem trzy rodzaje literackie : epika, liryka i dramat. Jak odróżnić jeden od drugiego w najprostszy sposób, by nie popełnić zasadniczego błędu? To proste!
EPIKA
Epika zawsze posiada narratora, czyli osobę, która przedstawia fabułę (na fabułę składają się wydarzenia, spiętrzenie wydarzeń tworzących duże napięcie oznacza akcję). Narrator czasami ujawnia się, a nawet prowadzi dialog z czytelnikiem (np. w ?Dżumie? A. Camusa), częściej jest ?przezroczysty?. W epice zawsze coś się dzieje, podobnie jak w dramacie, inaczej niż w liryce.
To zwykle wiecie. Natomiast często zapominacie o tym, że epika to nie tylko utwory prozaiczne, lecz również wierszowane. Najbardziej znanym jest epos, zwany również epopeją. Znacie wszyscy ?Pana Tadeusza? Adama Mickiewicza oraz ?Iliadę? i ?Odyseję? Homera. Tam również jest narrator, mimo iż utwory te pisane są wierszem.
Zatem epika:
- posiada narratora,
- może być pisana wierszem lub prozą,
- ma fabułę,
- na fabułę składają się wydarzenia tworzące jedna lub wiele akcji.
LIRYKA
Liryka generalnie ( bo są wyjątki w liryce pośredniej sytuacyjnej, kiedy podmiot liryczny bardzo przypomina narratora) nie posiada narratora, lecz podmiot liryczny, czyli osobę wypowiadającą się w wierszu. Poza tym – tutaj nic się nie dzieje (poza liryką sytuacyjną, o której powiem w następnym rozdziale). Co zatem zawiera przeciętny wiersz jeśli nie ma tam wydarzeń? To proste. Treść utworu lirycznego stanowią głównie nastroje, refleksje i uczucia podmiotu lirycznego. Wszystko przedstawione jest w sposób subiektywny. Liryka opisowa oczywiście przedstawia jakiś krajobraz, przedmiot, zjawisko czy osobę, lecz za tym obrazem kryją się również refleksje i uczucia, które nie są ukazane bezpośrednio. Więcej informacji na temat liryki wraz z dokładnym jej podziałem przedstawiam w następnych lekcjach. Trzeba się z nimi zapoznać koniecznie, jeśli chce się umieć analizować i interpretować wiersz.
Liryka:
– posiada podmiot liryczny,
– cechują ją:
- uczucia ,
- nastroje,
- refleksje,
- budowa stroficzna (podział na strofy i wersy),
- subiektywizm,
- rymy (poza wierszami białymi),
- duża liczba środków stylistycznych,
- plastyczność i obrazowość wypowiedzi.
DRAMAT
Dramat natomiast to utwór przeznaczony głównie do wystawienia na scenie. Nie w nim ani narratora, ani podmiotu lirycznego. Występują w nim jedynie dialogi (rozmowy), monologi (dłuższe samodzielne wypowiedzi bohatera) oraz didaskalia (tekst poboczny). Cechą dramatu jest bardzo zwarta kompozycja, wydarzenia, akcja oraz napięcie dramatyczne.
Dramat:
– posiada dialogi, monologi, didaskalia,
– cechują go:
- zwarta kompozycja,
- wydarzenia tworzące akcję,
- napięcie dramatyczne.
Budowa dramatu klasycznego, który sięga korzeniami do czasów starożytnych, obowiązywała do końca osiemnastego wieku, a w niektórych przypadkach nawet dłużej. Mniej więcej wyglądała następująco:
- ekspozycja- wstęp,
- rozwinięcie akcji,
- punkt kulminacyjny-szczyt napięcia,
- perypetia-nagła zmiana losów bohaterów,
- rozwiązanie akcji.
Dramat romantyczny całkowicie odrzucił zasady klasyczne. Więcej informacji na ten temat w następnych lekcjach.
Na koniec dodam, że istnieją gatunki synkretyczne, które mieszają wszystkie rodzaje literackie. Do nich należy ballada. Rozpoznasz ją po tym, że jest mieszanką epiki(ma narratora, wydarzenia, akcję), liryki (układ stroficzny, subiektywizm, uczuciowość) oraz dramatu (dialogi, napięcie). Ballada ma jeszcze inne ważne cechy , które pomogą Ci nie pomylić jej z liryką: fantastyczność grozę, ludowość. Przykładem jest „Romantyczność” A. Mickiewicza. Do gatunków synkretycznych należy też powieść poetycka, podobna do ballady, lecz znacznie większych rozmiarów. Posiada fragmentaryczną, pourywana fabułę, pozbawioną chronologii oraz tajemniczego, pełnego grozy bohatera. Przykład stanowi „Konrad Wallenrod” A. Mickiewicza lub „Giaur” G. Byrona.
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Autorem kursu jest Marlena Ledzianowska właściciel YUPPIE – firmy specjalizującej się w kursach maturalnych z języka polskiego. Marlena Ledzianowska jest absolwentką filologii polskiej na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Podyplomowych Studiów Public Relations w WSB w Toruniu. Pracowała w różnych typach szkół przez 12 lat. Uczyła języka polskiego, kultury języka polskiego oraz retoryki dziennikarskiej. Od ponad dziesięciu lat przygotowuje do matury z języka polskiego z ogromnym powodzeniem. Jej uczniowie osiągają zwykle wyniki powyżej 80% punktów zarówno w przypadku matury rozszerzonej, jak i podstawowej. Najlepsi zdają maturę pisemną na ponad 90%, a ustną na 100%. Przeczytaj więcej…
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Loading ...
Komentarze: