Motyw holocaustu w literaturze

Tematyka holocaustu na pewno znana jest Ci z lekcji historii, które miałeś w szkole. Ale myślę, że pokrótce warto przypomnieć znaczenie tego pojęcia.

Na początku zapraszam Cię do obejrzenia filmiku, który w treściwy sposób wprowadzi Cię w tematykę tej lekcji:

Czym zatem jest holocaust?

• Po pierwsze jest to słowo pochodzące z języka greckiego i w dosłownym tłumaczeniu oznacza całopalenie, spalanie ofiary w całości lub ofiarę całopalną.
• Wyrażeniem tym zwykło się określać Zagładę Żydów, która miała miejsce w czasie II Wojny Światowej, a dokonała jej III Rzesza. Przejawiła się ona unicestwieniem narodu żydowskiego, dotykającymi ich prześladowaniami, które doprowadziły do śmierci około 6 milionów osób. Tragiczność tych wydarzeń sprawiła, że konieczna jest pamięć o tych strasznych chwilach i niedoprowadzenie do powtórzenia się czegoś takiego w przyszłości.
• Wyrazem tego może być chociażby zastosowanie tego motywu w tekstach literatury. Pozwalają one na dokładniejsze przedstawienie tego tematu, lepsze poznanie jego przyczyn i opłakanych skutków, do jakich doprowadziły.
• W tej lekcji zobaczysz, że motyw holocaustu jest widoczny zarówno w literaturze światowej, europejskiej, ale także w polskiej. Wszystko to po to, aby pokazać współczesnym ludziom jak wyglądało piekło wojny.

H. Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem”

Utwór ten przyjął formę dialogu, który jest relacją z powstania w getcie warszawskim. Autorka prowadzi rozmowę z Markiem Edelmanem, jednym a przywódców powstania. Dokumentalny charakter tego przekazu nadaje mu wiarygodności, sprawia, że bezpośrednio możemy dowiedzieć się jak toczyły się wydarzenia. To relacja, poparta suchymi faktami, które rzeczywiście miały miejsce, sama autorka nie dołącza tutaj swojego zdania na opisywane tematy. Utwór dotyka, zatem problematyki moralnej, wskazuje na problem zagłady Żydów, ale uwzględnia także ich heroizm, którym wykazali się w czasie walki o wyzwolenie.

J. Boyne „Chłopiec w pasiastej piżamie”

Ta niezwykle wzruszająca opowieść, która doczekała się równie pięknej ekranizacji filmowej to niesamowita historia, która wręcz wyciska łzy. Książkę tą wyróżnia fakt, że autor postanowił pokazać obozowy świat za pomocą relacji kilkuletniego chłopca, widzimy wszystko jego oczami.

T. Borowski „Opowiadania”

Opowiadania Borowskiego także poruszają tematykę obozową, tematykę holocaustu. Cykl tych utworów to bogata opowieść o tym co miało miejsce w obozach koncentracyjnych oraz jak wpłynęło to na życie i funkcjonowanie ludzi, których tam zamknięto. Zbiór ten tworzą następujące opowiadania: „Pożegnanie z Marią”, „Chłopiec z Biblią”, „Dzień na Harmenzach”, „Proszę państwa do gazu” oraz „U nas w Auschwitzu…”. Bohaterem jest tutaj wykreowany przez autora człowiek zlagrowany, czyli człowiek, którego życie całkowicie zostało zdeterminowane przez cierpienia i zło, jakie miały miejsce w obozie.

Cz. Miłosz „Campo di fiori”

Utwór ten jest uznawany za jeden z najbardziej poruszających dzieł naszego polskiego noblisty. Wierz ten pochodzi z tomu pt. „Ocalony” i został napisany w 1943, czyli wtedy kiedy wybuchło powstanie w getcie warszawskim. Tego wydarzenia dotyczy także utwór. Miłosz był świadkiem tych tragicznych sytuacji z tamtych lat, był świadkiem wojny i widział, jakie zło ze sobą przyniosła. W utworze tym autor próbuje odnaleźć przyczyny zagłady Żydów. Tragizm sytuacji podkreśla zauważony przez niego kontrast pomiędzy cierpieniem powstańców, a toczącą się po drugiej strony muru zabawą mieszkańców miasta.

W. Szymborska „Jeszcze”

Ten wiersz, napisany przez naszą noblistkę Wisławę Szymborską dotyka problematyki holocaustu i obozów koncentracyjnych. Także przypomina o miejscach, w których zginęło wiele ludzi. Autorka stwarza smutny obraz Żydów, który ujawnia się w jej utworze, jednocześnie w bardzo wrażliwy sposób pokazuje tragizm tamtych czasów i wydarzeń, jakie miały wtedy miejsce. Pokazanie transportu Żydów w ciasnych wagonach do obozów koncentracyjnych to bardzo często także przedstawienie ich ostatniej drogi, która po wielkiej męce w obozowej rzeczywistości i tak miała zakończyć się śmiercią w wyniku zagazowania.

„W zaplombowanych wagonach
jadą krajem imiona,
a dokąd tak jechać będą,
a czy kiedy wysiędą,
nie pytajcie, nie powiem, nie wiem. (?)
Chmura z ludźmi nad krajem szła,
z dużej chmury mały deszcze, jedna łza,
mały deszcze, jedna łza, suchy czas.
Tory wiodą czarny las.”

Poniżej autorka, wykonująca swój utwór:

 

PODSUMOWANIE

Historia pokazała, że wydarzenia holocaustu należą do jednych z najbardziej okrutnych w ostatnim czasie. Zjawisko to pokazało, do czego może prowadzić zawiść, zło, nienawiść i brutalność. Zachowanie podyktowane podporządkowaniem się pewnej ideologii może doprowadzić do ludzkiego nieszczęścia. Natomiast przedstawione wyżej utwory literackie poruszające tę tematykę to swoisty pomnik postawiony przez twórców literatury wszystkim cierpiącym i poległym.

K.M.