Omawiane utwory literackie w szkole zapewne kojarzą Ci się z niezrozumiałą i nieaktualną tematyką. Kto by się przejmował poetą, który porusza w swoim utworze przedawnione tematy. Jednak to tylko pozorne wrażenie. Tak naprawdę autorzy często poruszali problemy, które są również domeną współczesnego świata. Na dodatek robili to z humorem i nie obcą Ci pewnie ironią. Na maturze możesz spotkać się z gatunkiem literackim, który prześmiewczo przedstawia rzeczywistość. Nazywa się satyra i ważne jest, abyś umiał go scharakteryzować.
Co to jest satyra?
Satyra to utwór literacki, który powstał w epoce oświecenia i jest pisany wierszem. Polega na ośmieszeniu lub pouczeniu ludzi, obyczajów, orientacji politycznych i zachowań. Przedstawia rzeczywistość w krzywym zwierciadle, aby ujawnić i skrytykować wady społeczeństwa.
W tym artykule omówimy najważniejsze satyry, aby ułatwić Ci ich zrozumienie. Ich treść znajdziesz tutaj: Satyry
Możesz czytać albo słuchać – jak Ci wygodniej!
Omówienie satyry Do króla
To utwór polityczny napisany w formie monologu. Chociaż tytuł sugeruje, że król jest tutaj główną postacią, to równie ważny jest podmiot liryczny mówiący w wierszu, jakim jest szlachcic Sarmata. Ignacy Krasicki wyraża swój szacunek do panującego wtedy Stanisława Augusta Poniatowskiego, ironizując poglądy szlachty. Jednocześnie kieruje w stronę króla zarzuty, wytykając mu brak rodowego pochodzenia, polskiego obywatelstwa, jak i neguje jego dobroć oraz zbyt wysokie wykształcenie. Ta krytyka jest wymyślona, ponieważ mądrość, łagodność czy odpowiednie kwalifikacje tak naprawdę są cechami idealnego władcy. Podmiot liryczny wylicza zalety króla, pokazując własne zacofanie. Nie podoba mu się, że wcześniej możnowładca był jedynie szlachcicem i pragnie kogoś z wyżej urodzonego. Przytoczone zarzuty świadczą jednak źle nie o władcy, a o antystanisławowskiej szlachcie, która zazdrości królowi wysokiej pozycji społecznej.
Omówienie satyry Pijaństwo
To utwór społeczno-obyczajowy napisany w formie dialogu dwóch Sarmatów. Pijany szlachcic spotyka znajomego i rozmawia z nim o własnym życiu. Wszystko zaczyna się od imienin żony. Okoliczna szlachta przybywa, aby świętować i nie ograniczać się ani w jedzeniu, ani w piciu. Następnego dnia szlachcic kosztuje z apteczki alkoholu, jako lekarstwo na własne dolegliwości po wczorajszej pijanej zabawie. Przy obiedzie z gośćmi, dla zdrowia znów wypija trunek. Dochodzi do wymiany zdań na temat polityki, która kończy się bójką. Przyjaciel pijaka wygłasza tyradę na temat zalet trzeźwości. Utwór kończy się słowami: Napiję się wódki, przez które Ignacy Krasicki wyśmiewa pijaństwo, brak umiaru i skłonność do kłótni. Satyra ta jest niezwykle aktualną refleksją o ludzkich słabościach i nałogach.
Omówienie satyry Żona modna
To utwór społeczno – obyczajowy przedstawiający rozmowę dwóch szlachciców, podczas której Pan Piotr opowiada historię swego małżeństwa. Okazało się, że ożenił się dla pieniędzy, wybierając sobie żonę lubiącą tylko to, co nowe, szykowne i modne, czyli francuskie. Kobieta doprowadziła swojego męża do bankructwa. Podmiotem lirycznym jest Pan Piotr, który bardzo emocjonalnie snuje swoją opowieść. Przez zastosowanie licznych metafor i pytań retorycznych podkreślone zostało, w jak trudnej sytuacji się znalazł. Użyte zdrobnienia, wbrew pozorom, nie nadają pieszczotliwego wymiaru, a ukazują infantylne zachowanie, zafascynowanej francuską modą, szlachty. Krasicki wyśmiewa tutaj przede wszystkim adorowanie cudzej kultury i bezmyślność kobiety, ale także materializm szlachcica. Z satyry można wynieść dzisiaj ważne przesłanie, aby nie stawiać dóbr materialnych na początku własnej piramidy wartości.
Omówienie satyry Świat zepsuty
Satyra przybiera postać kazania i jest zbudowana na zasadzie kontrastu. Krasicki wychwala w niej przeszłość, a krytykuje teraźniejszość. Kiedyś ważna była cnota, prawda i wzajemny szacunek, a teraz liczą się jedynie kłamstwa i pieniądze. Wszystko się odwróciło – to, co kiedyś było isotne, dziś jest mieszane z błotem. Pytania retoryczne: Gdzieżeś cnoto? Gdzieś prawdo? podkreślają żal autora, który odczuwa patrząc na współczesne pokolenia. Podmiot liryczny twierdzi, że młodzież przez chciwość i nienawiść niszczy świat. Poeta jest przekonany, że społeczeństwo niebezpiecznie balansuje na krawędzi katastrofy. Tym nieszczęściem jest nie dostrzeganie przez ludzi, co naprawdę się liczy. Polska zostaje porównana do tonącego statku, który autor stara się uratować. Ma nadzieję, że polscy obywatele w porę oprzytomnieją i głośno nawołuje do zmiany zachowań.
BOHATEROWIE SATYR
| TYP BOHATERA | SATYRA | CECHY |
| Żona modna | Żona modna | Kosmopolitka, zapatrzona w cudzoziemskie wzorce, płytka, bezmyślnie naśladująca modę, rozrzutna, lubiąca przepych i życie ponad stan |
| Pijak | Pijaństwo | Typowy Sarmata lubiący zjeść i popić, nadużywający trunku, skłonny do awantur |
| Krzykacz | Do króla | Sejmikowy krzykacz, bezmyślny, niewykształcony, powtarzający cudze poglądy, niezauważający własnych wad, ale chętnie wytykający je innym |
| Mędrek | Pijaństwo | Zadufany w sobie moralizator, sróż moralności wygłaszający nudne tyrady, przynoszący swym działaniem więcej szkody niż pożytku |
| Materialista | Żona modna | Człowiek z pozoru rozsądny, ale kierujący się jednak względami finansowymi przy podejmowaniu ważnych decyzji |
| Patriota | Świat zepsuty | Krytycznie patrzący na świat i ludzi, dostrzegający ułomności i piętnujący je w imię naprawy państwa |
PODSUMOWANIE
Mam nadzieję, że ten artykuł ułatwi Ci zapamiętanie podstawowych wiadomości na temat satyry. Pamiętaj, że gatunek ten odwołuje się do realiów życia codziennego nie tylko dawnych czasów, ale również obecnych. Warto, abyś to wiedział w przypadku bliższego spotkania się z którąś z nich, na maturze ustnej bądź pisemnej.
J.K.
Loading ...
