Dzieła i twórcy w romantyzmie

Epoką, która nastała po oświeceniu jest romantyzm. Z pewnością wiesz już, że każdy okres czasu w polskiej literaturze rządzi się niejako swoimi prawami. W tym artykule poznasz cechy charakterystyczne dla szóstej z kolei etapu dziejów.

Literatura romantyzmu

Utworami, które powstały w trakcie trwania epoki średniowiecza są:

• Cierpienia młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego
• Dziady Adama Mickiewicza
• Pan Tadeusz Adama Mickiewicza
• Kordian Juliusza Słowackiego
• Giaur George’a Gordona Byrona

Kto tworzył w romantyzmie?

Johann Wolfgang Goethe żył na przełomie XVIII i XIX wieku. Stworzył nowy typ bohatera romantycznego, natomiast nie uważał się za romantyka i pozostał wierny klasycyzmowi. Był prekursorem nurtu literackiego Sturm und Drang (burza i napór). Pisał utwory z zakresu liryki, epiki i dramatu. Wprowadza modę na weltschmerz, czyli odczuwanie bólu świata przez wrażliwą jednostkę.

Adam Mickiewicz żył na przełomie XVIII i XIX wieku. Został okrzyknięty tytułem narodowego wieszcza, wykreował polskiego bohatera romantycznego. To twórca ideologii mesjanizmu narodowego i słynnego hasła: Polska mesjaszem narodów. Wprowadził do poezji elementy folkloru, fantastyki i mistycyzmu. Stworzył nowy rodzaj dramatu nazwany romantycznym.

Juliusz Słowacki żył w XIX wieku. Jest twórcą poetyki romantycznej, a jego ideą na narodowy mesjanizm był wzór szwajcarskiego bohatera Winkelrieda. Wprowadził do polskiej literatury gatunek poematu dygresyjnego. Jego dzieła podejmowały tematykę narodowowyzwoleńczą, ale przedstawiał w nich też rozważania na temat ludzkiej egzystencji.

George Gordon Byron żył na przełomie XVIII i XIX wieku. Wykreował typ bohatera bajronicznego i wprowadził do literatury poemat nazywany dygresyjnym i powieść poetycką. Zapoczątkował ówczesną modę na bunt, tajemniczość i odmienne zdanie niż reszta świata. Identyfikował się bardziej z tradycją oświeceniowego klasycyzmu niż epoką romantyzmu.

Romantyczne gatunki literackie

Gatunkami, które wywodzą się z romantyzmu są:

• ballada
• dramat romantyczny
• powieść poetycka
• poemat dygresyjny
• epopeja narodowa

Ballada

Forma ballady pochodzi od poezji ludowej. Były one opowiadane lub śpiewane przez ludzi żyjących na wsiach. Czerpały inspiracje z mitów i legend. Ballada to gatunek synkretyczny, czyli oparty na epickiej fabule. Skupia się na historii, która może skłaniać do refleksji i zwykle jest podzielona na strofy.

Dramat romantyczny

To obszerny gatunek, który pisany jest z myślą o wystawieniu na scenie. Jednak nie obowiązują w nim zasady trzech jedności: czasu, miejsca i akcji. W dramacie romantycznym spotkać się możesz z otwartą kompozycją, bogatą symboliką i tworzeniem autorskich wizji. Mogą w nim występować nadprzyrodzone postaci, a fabuła skupia się zwykle na jednym, głównym bohaterze.

Poniżej znajdziecie filkim nagrany przez Panią Marlenę Ledzianowską, która omawia w nim „Dziady cz. III” A. Mickiewicza jako przykład dramatu romantycznego, zachęcamy do zapoznania się:

Powieść poetycka

Jest odmianą poetyckiego dramatu, jednak skonstruowana w taki sposób, aby budować napięcie i dodać wątek owiany tajemnicą. Za tło wydarzeń służą wydarzenia historyczne, a autor snuje liryczno-refleksyjną opowieść.

Poemat dygresyjny

To odmiana poematu epickiego, gdzie opowieść o charakterze epiki stanowi trzon utworu. Jednak dygresje, które autor wplata w fabułę grają tutaj pierwsze skrzypce. Może on poruszać aspekty filozoficzne, dodawać przenośnie odwołując się do polityki czy uwłaczać innym twórcom. Najczęściej tworzy on poemat dygresyjny zawierając w nim po części wszystkie te zagadnienia.

Epopeja narodowa

Gatunek ten stworzył Adam Mickiewicz pisząc Pana Tadeusza. Ten poemat nawiązuje za sprawą swojej budowy do eposu antycznego, ponieważ posiada inwokację, bohatera zbiorowego, rozbudowane opisy i porównania, a także stylizowany jest na trzynastozgłoskowca. Epopeja ma charakter narodowy, ponieważ Adam Mickiewicz w Panu Tadeuszu kreśli portret narodowej zbiorowości, skupiając się wokół Polski i polskości.

Liryka w romantyzmie

Z liryki, która powstała w tej epoce, możemy wyróżnić:

• elegię
• pieśń

Co to jest elegia?

To gatunek żałobnej liryki, inaczej można ją określić jako pieśń lamentacyjną. Pozostaje bliska trenowi. Elegia nie ma jednak jedynie charakteru żałobnego, ponieważ powstały także elegie miłosne. Utrzymana jest jednak zazwyczaj w charakterze pesymistycznym, a wyróżnia ją tematyka i nastrój.

Co to jest pieśń?

To utwór stanowiący połączenie liryki z muzyką. Charakteryzuje się stroficznością, paralelizmem składniowym, rytmizacją tekstu i licznymi powtórzeniami.

Dramat w romantyzmie

Z dramatu, który powstał w tej epoce, możemy wyróżnić:

• dramat romantyczny

Epika w romantyzmie

Z epiki, która powstała w tej epoce, możemy wyróżnić:

• epos
• poemat opisowy

Romantyczne wzorce postaw

Bajronizm to postawa, która pochodzi od Byrona i stworzonych przez niego postaci. Określa się w ten sposób człowieka, który przez swoją dumę odwraca się od całego świata. Staje się samotnikiem, który jest nierozumiany przez innych.

Werteryzm wywodzi się od Wertera z powieści Goethego. Ten typ, to człowiek bardzo wrażliwy, który bardzo przeżywa otaczającą go rzeczywistość. Przeżywa weltschmerz i jest nieszczęśliwie zakochany. Spokój odnajduje wśród przyrody. Rozczarowany całym światem popełnia samobójstwo.

Podsumowanie

Wiedza z okresu romantyzmu z pewnością przyda Ci się podczas pisania egzaminu dojrzałości języka polskiego. Ważna jest nie tylko w przypadku części pisemnej. Miej na uwadze, że umiejętność odniesienia się do epok przydadzą Ci się także podczas matury ustnej.

J.K.