Młoda Polska jest epoką, która następuje zaraz po pozytywizmie. Warto, abyś znał zagadnienia z nią związane. Wiedza o epokach literackich jest podstawą egzaminu dojrzałości, a umiejętne rozpoznanie dzieł z okresu Młodej Polski, z pewnością ułatwi Ci rozwiązanie testu maturalnego.
Literatura Młodej Polski
Utworami, które powstały w trakcie trwania epoki Młodej Polski są:
- Jądro ciemności Josepha Conrada
- Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego
- Przedwiośnie Stefana Żeromskiego
- Rozdziobią nas kruki i wrony Stefana Żeromskiego
- Chłopi Władysława Reymonta
- Wesele Stanisława Wyspiańskiego
Kto tworzył w Młodej Polsce?
Joseph Conrad żył na przełomie XIX i XX wieku. To angielski pisarz i publicysta, ma jednak pochodzenie polskie. Posługiwał się takim pseudonimem, tworząc poza granicami ojczyzny. Po ukończeniu szkół w Krakowie rozpoczął służbę na morzu. Podczas wypraw rozpoczął swoją literacką działalność. Tworzył opowieści pełne niewzruszonej natury, ludzkiej podłości i wewnętrznych walkach między dobrem a złem.
Stefan Żeromski żył na przełomie XIX i XX wieku. Był pisarzem i działaczem społecznym, który poruszał w swojej twórczości krzywdę społeczną i zacofanie cywilizacyjne ludu. Pisał także o obowiązku walki o postęp oraz poczuciu więzi z walką niepodległościową. Stworzył wzór bohatera inteligentnego społecznika, który poświęca własne szczęście dla heroicznej walki o dobro ogółu.
Władysław Reymont żył na przełomie XIX i XX wieku. Jego twórczość poruszała różną tematykę i przedstawia inne wartości. W swoich powieściach obyczajowych zawierał krytykę społeczeństwa. Był prekursorem współczesnej prozy, a jego niektóre dzieła doczekały się ekranizacji.
Stanisław Wyspiański żył na przełomie XIX i XX wieku. Już od szkolnych lat fascynował się teatrem, oglądał ówczesnych popularnych aktorów, jak i sam grywał w amatorskich przedstawieniach. Uprawiał różne dziedziny sztuki – zajmował się renowacją budynków, komponował witraże dla kościołów, a także opracowywał szatę graficzną literackiego pisma Życie. Samodzielnie wyreżyserował swoje Wesele, zaprojektował kostiumy i stworzył scenografię. Aranżacja stanowiła całość z tekstem dzieła i aktorską grą.
Gatunki literackie Młodej Polski
Gatunkami, które wywodzą się z Młodej Polski są:
- powieść młodopolska
- tragifarsa
- powieść społeczno-obyczajowa
Powieść młodopolska
Ten gatunek charakteryzuje się synkretyzmem stylistycznym. Oznacza to, że stanowi połączenie różnych konwencji literackich. Natura w powieści często uwypukla stany psychiczne bohatera, podkreślając ich wzajemny związek. Pozwala to autorowi ukazać uczucia za pomocą metafory. W takim gatunku, znaleźć można również portrety psychologiczne bohaterów, którzy nie reprezentują konkretnego stanu społecznego. Luźna kompozycja pozwala na niechronologiczny ciąg wydarzeń, z zachowaniem jednak aspektu przyczynowo-skutkowego. Zazwyczaj jest kompozycją otwartą. Powieść młodopolska jest wielowątkowa, a także porusza różnorodną tematykę (polityczną, społeczną, polityczną, egzystencjalną, filozoficzną). Rezygnuje ona z wszechwiedzącego narratora na rzecz prezentowania wydarzeń z perspektywy bohatera.
Tragifarsa
To gatunek dramatu, który łączy elementy farsowe, czyli komiczne i tragiczne. Porusza poważne tematy i zazwyczaj dotyczy problemów społecznych i obyczajowych. Ukazuje zło, które panuje na świecie oraz przedstawia jego absurd. W tragifarsie spotkać się możesz z komizmem sytuacyjnym i językowym.
Powieść społeczno-obyczajowa
To odmiana powieści realistycznej. Jej celem jest wierne przedstawienie rzeczywistości, biorąc pod uwagę problemy społeczne, ekonomiczne, światopoglądowe i obyczajowe. Cechuje ją przede wszystkim realizm, który jest widoczny w przedstawionych zdarzeniach i postaciach. Autor takiej powieści dba o opisy szczegółów, miejsc, ubioru i zwyczajów. Powieść przedstawia motywacje bohaterskich działań i kieruje się obiektywizmem. Trzecioosobowy narrator jest wszechobecny i wszechwiedzący, a kompozycja utworu pozostaje zamknięta.
Liryka w Młodej Polsce
Z liryki, która powstała w tej epoce, możemy wyróżnić:
- hymn
- sonet
Hymn
Ma formę liryczną i charakteryzuje się patetycznym nastrojem. Jego tematyka dotyka patriotyzmu i religii. Hymn posiada również cechy charakterystyczne dla pieśni: strofy, powtórzenia i paralelizm składniowy.
Dramat w Młodej Polsce
Z dramatu, który powstał w tej epoce, możemy wyróżnić:
- dramat symboliczny
- dramat ekspresjonistyczny
Dramat symboliczny
To rodzaj dramatu, który wyróżnia się rozbudowaną warstwą przenośną. Treść i sens nie zostają przedstawione wprost, ponieważ czytelnik musi je wyłapać wśród wydarzeń ukazanych w toku akcji. To wieloznaczne dzieło, które opiera się na symbolach i niedopowiedzeniach, zrywając z realizmem na scenie. Dążył do przedstawienia rzeczywistości w sposób poetycki, niekoniecznie za wiernie odwzorowując rzeczywistość. Symbolizm gra na intuicji i emocjach odbiorcy. Dramat symboliczny zerwał ze związkiem przyczynowo-skutkowym, prezentując luźno powiązane ze sobą sceny.
Dramat ekspresjonistyczny
Ten gatunek zrywał z obiektywnym przedstawieniem rzeczywistości w zamian za subiektywizm, przesadę i wyolbrzymienie. Punktem wyjścia wciąż był realizm, natomiast główną rolę grały silne przeżycia i emocje oraz podświadome pragnienia. Głównym tematem były przeżycia głównego bohatera. Reprezentował zazwyczaj określoną grupę społeczną bądź alter ego samego autora. Pozostałe osoby dramatu pozostawały nakreślone w minimalnym stopniu, stanowiąc jedynie tło wydarzeń. Akcja składała się z niespójnych ze sobą epizodów, zestawionych na zasadzie kontrastu, a sceny realistyczne przeplatały się z fantastycznymi.
Epika w Młodej Polsce
Z epiki, która powstała w tej epoce, możemy wyróżnić:
- powieść psychologiczną
- powieść modernistyczną (młodopolską)
Powieść psychologiczna
To odmiana powieści, która skupia się na bohaterach. Ważne są ich działania, wybory i decyzje. Autor opisuje ich życie wewnętrzne, rozterki i przemyślenia, a także odczuwany niepokój. Narrator jest najczęściej trzecioosobowy.
Młodopolski wzorzec postawy
Artysta jest indywiduum i uważa się za kapłana sztuki. Często bywa natchniony, lekceważy problemy doczesnego świata. Nie miesza się w sprawy społeczne. Nie może nigdzie znaleźć sobie miejsca na dłużej, wdaje się w liczne skandale i romanse. Gardzi mieszczaństwem i dba o dobra materialne. Artyści prowadzili niestabilny styl życia oraz unikali stałej pracy. Szczególnie dbali o swój ubiór, zakładając na siebie kolorowe i wpadające w oko stroje. Artyści pokazywali swoją indywidualność, czym poruszali opinię publiczną.
Podsumowanie
Mamy nadzieję, że ten artykuł pomógł Ci uporządkować wiedzę z zakresu epoki, jaką jest Młoda Polska. Pamiętaj najważniejsze zagadnienia z nią związane, abyś mógł pochwalić się bogatą wiedzą na maturze z języka polskiego.
J.K.
Loading ...
