Test zamknięty na maturze pisemnej z języka polskiego nie polega jedynie na umiejętnym odpowiadaniu na pytania, dotyczące tekstów. To także sprawdzenie Twoich zdolności gramatycznych. Po przeczytaniu tego zdania prawdopodobne zrzedła Ci mina. Kto by spamiętał te wszystkie reguły i zasady. Głowa do góry! Musisz tylko uwierzyć w siebie i zabrać się do nauki. Wystarczy tylko chcieć. A przecież chcieć, to móc.
Jak odróżnić wyraz neutralny od emocjonalnego?
Wyrazy neutralne są obojętne, nie mają żadnego ładunku emocjonalnego i opisują otaczającą nas rzeczywistość (np. kot, żona, krzesło).
Wyrazy emocjonalne również nazywają rzeczywistość, ale wyrażają przy tym stosunek osoby mówiącej do tego, o czym lub o kim mówi (np. syf, belfer, bachor).
Co robią wyrazy emocjonalne?
Przede wszystkim oceniają i wartościują. Wyrażając swoje emocje, oceniamy różne aspekty – może to być:
- Aspekt użytkowy, czyli czy coś jest potrzebne lub zbędne np. fura – gruchot (o samochodzie)
- Aspekt moralny, czyli coś może być dobre lub złe np. anioł – jędza (o kobiecie)
- Aspekt estetyczny, czyli coś jest piękne bądź brzydkie np. przystojniak – brzydal
Warto pamiętać, że zabarwienie emocjonalne mogą mieć nie tylko rzeczowniki, ale także:
- Czasowniki np. mamrotać
- Przymiotniki np. ogromniasty
- Przysłówki np. cieplutko
Rodzaje słownictwa emojonalnego
Słownictwo, którym posługujesz się na co dzień ma różne zabarwienie emocjonalne. Właśnie z tego względu, można podzielić wyrazy na:
- Pieszczotliwe – wyrażają życzliwość (np. mamusia, myszka)
- Ironiczne – wyrażają drwinę (np. mądrala, laluś)
- Lekceważące – wskazują na poczucie wyższości nadawcy (np. fajtłapa, chałupa)
- Obraźliwe – wyrażają brak szacunku i pogardę (np. idiota, bałwan)
Zdrobnienia i zgrubienia
Zdrobnienia służą do opisywania rzeczy bądź osób budzących w nadawcy czułość np. córeczka, domek. Są tworzone za pomocą przyrostków: -ik, -yk, -ek, -uszek, -inka, -eczka, -ątko, -ko.
Zgrubienia przeważnie wyrażają negatywny stosunek osoby mówiącej do opisywanego przedmiotu np. ptaszysko, babsko. Są tworzone za pomocą przyrostków: -isko, -ysko, -idło, -ydło, -al, -uch.
Jak stworzyć zgrubienie bądź zdrobnienie?
Weźmy sobie trzy wyrazy: ptak, nos i starzec.
Od wyrazu ptak powstanie zdrobnienie ptaszek i zgrubienie ptaszysko.
Od wyrazu nos powstanie zdrobnienie nosek i zgrubienie nochal.
Od wyrazu starzec powstanie zdrobnienie staruszek i zgrubienie staruch.
Aby tworzyć zdrobnienia i zgrubienia wystarczy dodać do wyrazu odpowiednie końcówki.
Wartościowanie w tekstach
Wypowiedzi wartościujące mogą być pozytywne, jak i negatywne. Przez zawarte w zdaniu emocje i oceny, nadawca charakteryzuje także siebie – własne poglądy i sposób odnoszenia się do ludzi.
Na pastwisku baran jadł trawę. – W tym zdaniu zwierzę jest wyrazem neutralnym.
Przez Piotra, tego barana, nie zdam klasówki – Tutaj baran jest wykorzystany jako określenie negatywne.
Środki pozawerbalne
Pamiętaj, że wartościowanie może zostać wzmocnione bądź wyrażone nie tylko za pomocą środków językowych. Służą do tego odpowiednia intonacja wypowiedzi i język ciała (gesty, mimika twarzy). Dlatego wyrazem podziwu może być zarówno stwierdzenie: „Wspaniale to wygląda!”, jak i oklaski.
Aby rozjaśnić Ci pojęcie mowy ciała, zachęcamy do obejrzenia krótkiego filmiku na ten temat:
Podsumowanie
Wśród zadań maturalnych w teście zamkniętym lubią pojawiać się ćwiczenia, w których należy określić nacechowanie emocjonalne wyrazu bądź utworzyć zgubienie czy zdrobnienie.
Na przykład punkt b w takim zadaniu maturalnym:
Zadanie 31. a) Odszukaj w 1. akapicie trzy rzeczowniki, których znaczenie podano w tabeli. Wpisz każdy z nich obok odpowiadających im znaczeń.
| Znaczenie | Rzeczownik |
| Ogólny kierunek zjawisk; tendencja | Trend |
| Powtarzanie wzorów lub chwytów artystycznych, naśladownictwo | Styl |
| Zespół cech charakterystycznych dla danej dziedziny twórczości; sposób działania | Maniera |
b) Który ze wskazanych rzeczowników jest nacechowany negatywnie?
Poprawna odpowiedź: Rzeczownik „maniera” jest nacechowany negatywnie.
Wskazówki do rozwiązania zadania:
Do rozwiązania tego zadania wykorzystaj wypełnioną w punkcie A. tabelę. Przypomnij sobie, na czym polega nacechowanie emocjonalne wyrazów i jakie mogą być typy nacechowania. W poleceniu proszony jesteś o wskazanie rzeczownika nacechowanego negatywnie. Gdy ustalisz nacechowanie wszystkich wyrazów, odnalezienie poprawnego rozwiązania nie będzie trudne. Możesz wykorzystać także własne doświadczenia językowe: pomyśl, kiedy, w jakich okolicznościach i z jaką intencją używasz tych rzeczowników. Ze względu na wartość emocjonalną słowa możemy podzielić na neutralne i nacechowane emocjonalnie.
Mamy nadzieję, że dzięki temu artykułowi z łatwością byś sobie z nim poradził!
J.K.
Loading ...
Komentarze: