„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego jako dramat symboliczny

Mogliście już u nas na portalu przeczytać artykuł, w którym była mowa o Weselu Stanisława Wyspiańskiego, jeżeli jednak jeszcze go nie przeczytaliście to serdecznie zapraszamy do nadrobienia zaległości! Jesteście już po lekturze? Zatem zaczynajmy!

Wesele pełne podziałów

Wesele jest dramatem, który opisuje Polaków w początkach XX w. Możemy dostrzec podział między nimi. Jedyną wspólną ich cechą było to, że każdy chciał odbudowy Rzeczypospolitej. Czas powstania dzieła możemy datować na przełom listopada 1900 roku i marca 1901 roku. Miejscem akcji była chata bronowicka. Co do bohaterów to mamy podział na realistycznych, którzy mają swoje pierwowzory, którymi byli między innymi Pan Młody – Lucjan Rydel – inteligent, który pochodził z rodziny szlacheckiej, Panna Młoda – Jadwiga z Mikołajczyków – była z kolei chłopskiego pochodzenia i mieszkała w Bronowicach. Co do bohaterów mamy również symboliczne, niekiedy fantastyczne postacie.

Dramat modernistyczny

Nawiązując do tematu artykułu, Wesele jest dramatem modernistycznym. Charakteryzuje się dwupłaszczyznowością. W tekście mamy polemikę z tradycją romantyczną, a refleksje narodowowyzwoleńcze i na temat losów Polaków często się pojawiają.

Ale czym jest tytułowy symbol? Symbol miał przedstawić to czego nie można sprecyzować. Można go rozumieć na wiele sposobów, co skłania czytelnika do refleksji na dany temat.

Dlaczego Wesele jest dramatem symbolicznym?

Symbolika występuje na różnych poziomach: od postaci i ich zachowań, przez rekwizyty, dialogi, aż po całe sceny. Sztuka jest swego rodzaju alegorią, która reprezentuje Polskę i Polaków w okresie burzliwych przemian społecznych, politycznych i kulturowych na przełomie XIX i XX wieku.

Chata bronowicka – sybmol polskiej wsi

Chata bronowicka, jako centralny motyw i miejsce akcji w dramacie Wesele, odgrywa istotną rolę jako symbol tradycyjnej Polski wiejskiej. Jest to charakterystyczny, wiejski dom, który stał się miejscem zgromadzenia dla przedstawicieli różnych warstw społeczeństwa, łącząc ich w jednym wydarzeniu – weselu. Symbolika chaty bronowickiej odzwierciedla polską tożsamość zakorzenioną w dawnych tradycjach, obrzędach i wartościach wiejskiej społeczności. Jest to miejsce, które wyraża integralność z polską historią i kulturą, łącząc przeszłość z teraźniejszością.

Przyjęcie weselne – symbol zmian

Przyjęcie weselne, które odbywa się w tej chacie, staje się metaforą zbliżających się zmian i nowego etapu w historii kraju. Wyspiański ukazuje to jako moment przejścia, w którym Polska stoi przed wieloma wyzwaniami i konfliktami społecznymi. Poprzez różnorodne postacie i ich interakcje na weselu, dramat wplata wiele aspektów ówczesnego społeczeństwa polskiego, ukazując ich zróżnicowanie, napięcia oraz pragnienie zjednoczenia. Wyspiański przedstawia różne warstwy społeczeństwa polskiego, poczynając od przedstawicieli inteligencji, szlachty, aż po chłopów i mieszczan. Występujący bohaterowie odzwierciedlają różne ideologie, światopoglądy i aspiracje, co prowadzi do konfliktów i antagonizmów między nimi. Przez dialogi i interakcje postaci, dramat ukazuje dążenie do odbudowy Rzeczypospolitej po okresie zaborów i wyraża głębokie pragnienie narodowego zjednoczenia w obliczu zagrożenia dla polskiej niepodległości. Chata bronowicka staje się zatem nie tylko miejscem odbywającego się wesela, ale również reprezentuje serce polskiej tożsamości, różnorodności społecznej i wspólne dążenie do odzyskania niepodległości. Jest to metafora kraju i narodu, który stoi przed wyborem wspólnego losu i jedności wobec wyzwań, z jakimi musi się zmierzyć.

Pan Młody – symbol inteligencji dążącej do przebudzenia i zjednoczenia

Postaci, takie jak Pan Młody i Panna Młoda, odzwierciedlają różne aspekty polskiego społeczeństwa, a ich rola staje się symboliczna w odniesieniu do różnych nurtów myśli, ideologii i klas społecznych tego okresu. Pan Młody jest postacią o charakterze inteligenta, wykształconego człowieka pochodzącego z rodziny szlacheckiej. Reprezentuje warstwę wyższą, która była związana z elitą intelektualną i arystokracją. Jego pierwowzorem jest Lucjan Rydel – poeta i pisarz, bliski przyjaciel Wyspiańskiego. Poprzez postać Pana Młodego dramat ukazuje aspiracje polskiej inteligencji do odzyskania niepodległości oraz pragnienie duchowego odrodzenia narodu. Jego postawa symbolizuje intelektualne dążenie do jednoczenia i budzenia narodu z letargu, by wspólnie pracować nad odbudową Polski.

Panna Młoda – symbol ludu tęskniącego za prostotą i harmonią życia wiejskiego

Panna Młoda, czyli Jadwiga z Mikołajczyków, reprezentuje natomiast Polskę wiejską i chłopską. Jest postacią pełną prostoty, tradycyjnych wartości i wiary. Jej charakter jest odzwierciedleniem duszy prostego ludu, który był filarem polskiej kultury i tożsamości. Jadwiga symbolizuje tęsknotę za utraconym światem, za prostotą i harmonią życia wiejskiego, które zostało zniszczone przez okres zaborów.

Młoda para – symbol pojednania pomiędzy klasami

Obie postaci, Pan Młody i Panna Młoda, reprezentują różne polskie światy społeczne i ideologiczne. W dramacie ich związek staje się metaforą dążenia do jedności i pojednania między różnymi klasami i warstwami społeczeństwa. Przez ich miłość i ślub, Wyspiański wyraża pragnienie narodowej jedności i zjednoczenia, niezależnie od podziałów społecznych czy ideologicznych. Jednakże, choć ich miłość jest silna, w ich relacji pojawiają się także napięcia i konflikty, co odzwierciedla trudności zjednoczenia różnych grup w jedną wspólną całość. Wskazuje to na złożoność procesu odbudowy Polski i konieczność przezwyciężenia podziałów, aby naród mógł powstać zjednoczony i silny.

Symbole katalickie jako element polskiej kultury

Symbole religijne i mitologiczne w Weselu również odgrywają kluczową rolę w przekazywaniu głębszych treści. Kwestie związane z religią, tradycją, polskością i historią przeplatają się w całym utworze, tworząc kompleksową i wieloznaczną narrację. Religia odgrywa kluczową rolę w kulturze i historii Polski, a Wesele zawiera liczne aluzje do symboliki katolickiej. Przykładem jest scena kończąca akt I, gdzie postać Stańczyka związanego z XV wiekiem porównuje do chrześcijańskiego męczennika. Ponadto, chrześcijańskie symbole, takie jak krzyż, modlitwa czy ikona, pojawiają się w wielu momentach, ukazując, że religia stanowi integralną część polskiej kultury i tożsamości.

Symbole mitologiczne – bóstwa słowiańskie, legendy, tradycje

Mitologia polska również jest obecna w Weselu. Wyspiański czerpie z bogatego dziedzictwa legend, wierzeń i historii. Przez postać Dziadka, którego pierwowzorem jest bóstwo słowiańskie – Dziadek Włóczęga, dramat nawiązuje do mitologicznych korzeni polskiej tożsamości i odniesienia do przeszłości. Polskie tradycje i zwyczaje są często podkreślane w Weselu jako elementy łączące różne postaci. Przyjęcie weselne staje się więc metaforą kultywowania i pielęgnowania polskich tradycji, nawet w obliczu narastających zmian i nowoczesności. Wszystkie te symbole łączą się w kompleksową i wieloznaczną narrację, ukazując bogactwo i zawiłość polskiej tożsamości.

Wyspiański przedstawia Polskę jako naród, który posiada długą i burzliwą historię, silnie związany z religią i tradycją, jednocześnie zmierzający w kierunku nowoczesności i postępu. Przy pomocy tych symboli, dramat podkreśla trwałe wartości narodowe i przypomina o potrzebie zachowania polskiego dziedzictwa kulturowego, jednocześnie wskazując na wyzwania i dylematy związane z adaptacją do nowych czasów.

Wesele staje się w ten sposób nie tylko opowieścią o jednym weselu, ale głębokim komentarzem o polskim narodzie i jego tożsamości, a także o potrzebie łączenia różnych wymiarów życia społecznego, historycznego i duchowego w drodze ku odbudowie Rzeczypospolitej.

Postacie symboliczne

• Chochoł – symbolizuje idee odrodzeniowe, możliwość wstania po upadku. Można również rozumieć jako symbol upadku.  
• Konkretyzacja marzeń – można rozumieć to jako rachunek sumienia. Postacią, którą możemy z tym identyfikować jest Rycerz, który ukazuje się Poecie.

Przedmioty symboliczne

• Złota podkowa – została zgubiona przez konia Wernyhory. Podkowa symbolizuje szczęście. Gospodyni chowa ją, co symbolizuje egoizm.
• Złoty róg – Gospodarz dostaje go od Wernyhory. Jest on wezwaniem do walki. Jest przekazany Jaśkowi, co ukazuje niechęć szlachty do przewodnictwa, a ten go gubi, schylając się po czapkę z pawimi piórami, co symbolizuje ważność swojego dobra nad narodem.
• Kosy – symbol waleczności chłopów.

Podsumowując

• Chata bronowicka staje się nie tylko miejscem odbywającego się wesela, ale również reprezentuje serce polskiej tożsamości, różnorodności społecznej i wspólne dążenie do odzyskania niepodległości. Jest to metafora kraju i narodu, który stoi przed wyborem wspólnego losu i jedności wobec wyzwań, z jakimi musi się zmierzyć.
• Postacie Młodej Pary są symbolicznymi reprezentacjami różnych aspektów polskiego społeczeństwa, a ich rola w dramacie Wesele stanowi ważny element ukazujący różnorodność, konflikty i pragnienie jedności w czasach burzliwych przemian społecznych i politycznych w Polsce.

W tych kilku punktach przedstawiliśmy Wam znaną lekturę pod kątem symbolów. W Weselu możemy znaleźć ich wiele, co ukazuje nam jakim pisarzem był Stanisław Wyspiański. Warto pamiętać o tej lekturze nie pod kątem treści, a właśnie zastanowić się chwilę nad symboliką jaka występuje. Jest to dzieło, które wyjątkowo często pojawia się na maturze i warto je dobrze zapamiętać. Powodzenia!

Autor: Maria Wysokińska