Wyróżniamy dwie podstawowe odmiany języka polskiego: mówioną i pisaną. Myśląc o kategorii mówionej od razu przychodzą do głowy przykłady rozmów, jakie odbywasz z innymi, wykładu, który słuchasz na lekcji, czy też wiadomości, które możesz usłyszeć w radiu. Natomiast z formą pisaną na pewno kojarzą Ci się książki, które możesz kilka razy czytać, artykuły w papierowej gazecie, czy zapisane przez Ciebie notatki z lekcji.
W obecnych czasach bardzo często możesz mieć do czynienia także z odmianami mieszanymi. Łączą one style charakterystyczne dla obydwu form. Jedną z nich są na pewno rozmowy na czatach internetowych, które mimo, że oczywiście przyjmują formę tekstową, przybierają także cechy znamienne dla stylu mówionego. Ilustrują to także niektóre przemówienia polityków, które będąc przykładem odmiany mówionej języka polskiego są bardziej przygotowane. Często są wcześniej spisane i nauczone na pamięć przez mówców.
ŁATWIEJ POWIEDZIEĆ NIŻ ZROBIĆ
Mimo tego, że zapewne potrafisz wymienić kilka cech rozróżniających te odmiany, niestety w praktyce często spotykane jest ich mylenie. Szczególnie widoczne jest to w różnych wypracowaniach pisanych przez uczniów. Wtedy to w tekście pisanym, który powinien trzymać się pewnych standardów występują elementy charakterystyczne dla języka mówionego. Przede wszystkim są to skróty, czy posługiwanie się mową potoczną lub żargonem. Może wydawać się to nieistotne, jednak naprawdę ma duże znaczenie. Co zatem musisz zrobić, żeby nie popełniać tego typu błędów w pisanych przez siebie tekstach oraz jak rozróżniać język mówiony od pisanego? Odpowiedź na te pytania ułatwi poniższe zestawienie.
JĘZYK MÓWIONY
Wydaje się, że najbardziej właściwe byłoby rozpoczęcie od charakterystyki języka mówionego, bowiem jest to forma pierwotna, towarzysząca ludziom dużo dłużej. Jeszcze zanim nauczono się pisać komunikowano się tylko i wyłącznie rozmawiając ze sobą i ustnie przekazując sobie informacje i wiedzę.
Istotą języka mówionego jest to, że posługując się nim, nadawca ma bezpośredni kontakt z odbiorcą komunikatu. Zatem taka forma komunikacji jest dodatkowo uzupełniania i wzmacniana poprzez przekaz niewerbalny. Umożliwia to dokładniejsze zrozumienie intencji nadawcy, możesz zwrócić uwagę na gesty, mimikę, odczytać emocje, jasny jest dla Ciebie także kontekst całej wypowiedzi. W całości doprowadza to do lepszego zrozumienia przekazu. Rozmowa ?twarzą w twarz? pozwala także na bieżąco uzupełniać komunikowane treści, możesz od razu wyjaśnić niezrozumiałe kwestie.
Wypowiedzi mówione nie są trwałe, zawsze możesz coś dodać i skorygować. Istotna jest ich ulotność, co do zasady nie ma możliwości powrócić do nich kolejny raz, chyba, że czyjeś słowa zostały nagrane. Wtedy masz do czynienia ze swego rodzaju oralnością wtórną.
Podstawą jest także duża swoboda podczas tworzenia takiej wypowiedzi, spontaniczność oraz możliwość improwizacji. W dużym stopniu korzysta się tutaj z funkcji fatycznej języka, służącej podtrzymaniu kontaktu z odbiorcą.
JĘZYK PISANY
Tekst pisany tworzy natomiast zamkniętą całość, stworzoną przez twórcę, który nie ma bezpośredniego kontaktu z odbiorcą podczas kreowania swojego komunikatu. Masz do czynienia bowiem z gotowym i skończonym tekstem, którego treść nie może być wzbogacona przez przekaz niewerbalny. Nadawcę możesz sobie jedynie wyobrazić i wpisać w jego tekst.
W języku pisanym nie ma miejsca dla spontaniczności. Przekaz jest zawsze przygotowywany z wielką uwagą, starannie, tak aby był zrozumiały. Jest przemyślany i odpowiednio zaplanowany. Zanim trafi do odbiorcy jest kilkakrotnie sprawdzany i redagowany przez autora. Tak aby słowa, które zapisuje oraz intencje, jakimi się kieruje były właściwie zrozumiane przez czytających.
W tego typu tekstach zauważalne jest większe przywiązanie uwagi do kwestii gramatycznych: staranny dobór słów, brak powtórzeń, używanie różnych środków stylistycznych, dopracowana kompozycja tekstu oraz właściwa składnia to tylko niektóre cechy.
Bardzo ważna jest także trwałość takiego przekazu. Do raz zapisanego tekstu możemy kilkakrotnie powracać i poznawać go na nowo. Zapisane na papierze słowa mogą trafić do wielu osób i przetrwać długi okres czasu.
TRENING CZYNI MSITRZA? ĆWICZENIE DLA CIEBIE!
Najważniejsze jest, abyś powyższe informacje potrafił zastosować w praktyce, dlatego zapraszam do wykonania ćwiczenia, w którym do podanych cech należy przyporządkować odpowiedni rodzaj języka polskiego: mówiony lub pisany:
- Brak bezpośredniego kontaktu nadawcy z odbiorcą komunikatu.
- Wzmacnianie wypowiedzi komunikacją niewerbalną.
- Dopracowana kompozycja i stylistyka.
- Brak spontaniczności.
- Możliwość natychmiastowego uzupełniania komunikatu, wyjaśnianie wątpliwości.
- Trwałość przekazu.
- Duża swoboda podczas tworzenia wypowiedzi.
- Bezpośredni kontakt z odbiorcą.
Odpowiedź do ćwiczenia znajduje się na końcu lekcji.
NIBY PODOBNE, A JEDNAK RÓŻNE!
Po zapoznaniu się z powyższymi informacjami doskonale widać, że pomiędzy pisaniem, a mówieniem istnieją fundamentalne różnice. Ich odróżnianie jest kluczową umiejętnością, umożliwiającą posługiwanie się językiem polskim. Dlatego warto, abyś Ty maturzysto przyswoił sobie taką wiedzę i stosował ją przy redagowaniu własnych tekstów, przede wszystkim podczas pisania wypracowania pisemnego na maturze.
POWODZENIA!
Odpowiedzi do ćwiczenia:
- Brak bezpośredniego kontaktu nadawcy z odbiorcą komunikatu: Język pisany.
- Wzmacnianie wypowiedzi komunikacją niewerbalną: Język mówiony.
- Dopracowana kompozycja i stylistyka: Język pisany.
- Brak spontaniczności: Język pisany.
- Możliwość natychmiastowego uzupełniania komunikatu, wyjaśnianie wątpliwości: Język mówiony.
- Trwałość przekazu: Język pisany.
- Duża swoboda podczas tworzenia wypowiedzi: Język mówiony.
- Bezpośredni kontakt z odbiorcą: Język mówiony.
K.M.
Loading ...
