Jedną z najstarszych pieśni religijnych czasów średniowiecza jest „Bogurodzica”. To utwór ważny zarówno dla historii Polski, jak i dla początków naszego języka. Dzieło to stanowi swoisty zabytek.
Jest ona także istotna ze względu na to, że jest pierwszym polskim drukowanym utworem poetyckim, została zamieszczona w Statucie Łaskiego w 1506 roku. „Bogurodzica” jest uznawana za wielki skarb polskiej literatury, jest źródłem i podstawą badań wielu znawców literatury i historii naszego języka. Jest ciekawa przede wszystkim ze względu na oryginalność przekazu, zawarte motywy, a także niespotykane w tamtych czasach walory poetyckie.
czas powstania: średniowiecze, przełom XIII i XIV wieku,
autor: nieznany,
tematyka: religijna,
znaczenie: to pieśń religijna mająca formę zbiorowej modlitwy, o poetyckim charakterze, pełniła także rolę pieśni rycerskiej, była śpiewana np. podczas bitwy pod Grunwaldem, czasem pełniła wręcz rolę hymnu państwowego (carmen patrium- pieśń ojczysta), dzisiaj jest pieśnią patriotyczną,
objętość tekstu: współcześnie śpiewa się dwie pierwsze zwrotki, natomiast oryginalna całość to trzynaście zwrotek.
Na początku wysłuchaj jak brzmi „Bogurodzica”:
MOTYW DEESIS
Jest to religijny motyw wykorzystywany zarówno w literaturze, jak i przede wszystkim w sztuce. Polega on na trójdzielnym ukazanie postaci takich jak Chrystus,Maryja i Jan Chrzciciel. Hierarchia tego typu ma charaktery trójkąta, na którego wierzchołku jest postać wyróżniająca się. Takie przedstawienie przejawia się tym, że Chrystus, jako najważniejsza postać jest umieszczony w centralnym miejscu, a po jego prawej i lewej stronie stoją Maryja i Jan Chrzciciel. Te dwie postacie są orędownikami u Boga za ludźmi. Pośredniczą oni w komunikacji między ludźmi a Bogiem, przestawiają mu ich prośby i błagania, proszą o łaskę dla świata.
KOMPOZYCJA UTWORU
Dla zrozumienia sensu całego utworu niezbędne jest przeanalizowanie jego kompozycji, bowiem wykorzystany tutaj specyficzny schemat odgrywa istotną rolę.
Pierwsza zwrotka zawiera prośbę skierowaną do Najświętszej Marii Panny. To modlitwa w celu wyproszenia wstawiennictwa Maryi za ludźmi u Chrystusa, aby ten zesłał na nich obfite łaski i dobrodziejstwa. „Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja, U twego syna Gospodzina matko zwolena, Maryja! Zyszczy nam, spuści nam. Kyrieleison.„
Druga zwrotka to prośba kierowana do Syna Bożego za pośrednictwem drugiego orędownika, czyli Jana Chrzciciela. W tym fragmencie modlitwa dotyczy błagania o szczęśliwe i spokojne życie na ziemi, a po śmierci otrzymanie zbawienia i odkupienia grzechów. „Twego dziela Krzciciela, bożycze, Usłysz głosy, napełni myśli człowiecze. Słysz modlitwe, jąż nosimy, Oddać raczy, jegoż prosimy: A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kyrieleison.„
Powtarzany na końcu tych zwrot „Kyrieleison” oznacza „Panie zmiłuj się nad nami„. Łączy on ze sobą te dwie części utworu, jednocześnie zwracając uwagę na jego religijną tematykę oraz nadając mu dzięki takiemu refrenowi charakter śpiewny i muzyczny. Ten początek utworu stanowi jego najbardziej istotną część i jest idealnym wyrazem zastosowania motywu deesis.
ARCHAIZMY W UTWORZE
„Bogurodzica” jest bogatym źródłem wielu archaizmów, czyli dawnych form, które obecnie wyszły już z użycia. W utworze tym występuje kilka rodzajów archaizmów na przykład: składniowe, fleksyjne, znaczeniowe, fonetyczne i słowotwórcze.
Loading ...
