Portal Studiowac.pl i Marlena Ledzianowska, właściciel YUPPIE – firmy specjalizującej się w kursach maturalnych z języka polskiego, zapraszają do kolejnej części darmowego kursu do matury z języka polskiego.
Zanim przejdziemy do omówienia rodzajów podmiotów lirycznych sprawdź, co zapamiętałeś z poprzedniej lekcji. Odpowiedz na pytania, by uświadomić sobie poziom swojej wiedzy! Bądź uczciwy wobec samego siebie!
TEST SPRAWDZAJĄCY DO LEKCJI 14:
- Jakie cechy wyróżniają sonet spośród innych gatunków lirycznych?
- Określ przedstawiony poniżej utwór liryczny jako konkretny gatunek literacki. Wymień jego cechy gatunkowe, odnosząc się do treści wiersza Władysława Broniewskiego z tomu „Anka”.
Anka, to już trzy i pół roku,
długo ogromnie,
a nie ma takiego dnia, takiego kroku,
żebym nie wspomniał o mnie:o mnie osieroconym przez ciebie,
i choć twardość sobie wbijam w łeb,
nie widzę cię w żadnym niebie
i nie chcę takich nieb!Żadna tu filozofia
sprawy tej nie zgładzi:
mojej matce, moje siostrze było: Zofia,
i jakoś czas na to poradził.A ja myślę i myślę o tobie,
po przebudzeniu, przed snem?
Może ja jestem coś winien tobie?-
Bo ja wiem.Na powązkach ośnieżona mogiła,
brzozy coś mówią szelestem?
Powiedz czyś ty naprawdę była,
bo ja jestem?
Hymn
Omówię następny gatunek liryczny, czyli hymn. Jest to pieśń o charakterze podniosłym, nawet patetycznym i apostroficznym (apostrofa-bezpośredni zwrot do adresata). Wiesz na pewno, że hymn może dotyczyć konkretnej osoby (choć dzieje się to rzadko), religii (konkretnego bóstwa, np. ?czego chcesz od nas Panie?? J. Kochanowskiego) lub idei (np. miłości do ojczyzny-hymn narodowy).
Smutno mi, Boże! – Dla mnie na zachodzie
Rozlałeś tęczę blasków promienistą;
Przede mną gasisz w lazurowéj wodzie
Gwiazdę ognistą…
Choć mi tak niebo ty złocisz i morze,
Smutno mi, Boże!Jak puste kłosy, z podniesioną głową
Stoję rozkoszy próżen i dosytu…
Dla obcych ludzi mam twarz jednakową,
Ciszę błękitu.
Ale przed tobą głąb serca otworzę,
Smutno mi, Boże!Jako na matki odejście się żali
Mała dziecina, tak ja płaczu bliski,
Patrząc na słońce, co mi rzuca z fali
Ostatnie błyski…
Choć wiem, że jutro błyśnie nowe zorze,
Smutno mi, Boże!Dzisiaj, na wielkim morzu obłąkany,
Sto mil od brzegu i sto mil przed brzegiem,
Widziałem lotne w powietrzu bociany
Długim szeregiem.
Żem je znał kiedyś na polskim ugorze,
Smutno mi, Boże!Żem często dumał nad mogiłą ludzi,
Żem prawie nie znał rodzinnego domu,
Żem był jak pielgrzym, co się w drodze trudzi
Przy blaskach gromu,
Że nie wiem, gdzie się w mogiłę położę,
Smutno mi, Boże!Ty będziesz widział moje białe kości
W straż nie oddane kolumnowym czołom;
Alem jest jako człowiek, co zazdrości
Mogił popiołom…
Więc że mieć będę niespokojne łoże,
Smutno mi, Boże!Kazano w kraju niewinnéj dziecinie
Modlić się za mnie co dzień… a ja przecie
Wiem, że mój okręt nie do kraju płynie,
Płynąc po świecie…
Więc, że modlitwa dziecka nic nie może,
Smutno mi, Boże!Na tęczę blasków, którą tak ogromnie
Anieli twoi w siebie rozpostarli,
Nowi gdzieś ludzie w sto lat będą po mnie
Patrzący – marli.
Nim się przed moją nicością ukorzę,
Smutno mi, Boże!Pisałem o zachodzie słońca, na
morzu przed Aleksandrią.
Analiza hymnu
Jakie cechy hymnu jako gatunku posiada ten wiersz? Już po przeczytaniu pierwszej zwrotki widzisz zapewne, że jest to utwór utrzymany w podniosłym stylu, zwłaszcza, że stanowi rozmowę z Bogiem, a właściwie specyficzną modlitwę, w której podmiot liryczny skarży się Stwórcy na swój los tułacza. Czym podkreślony jest ten podniosły charakter?
- szykiem przestawnym zdań, np.? rozlałeś tęczę blasków promienistą?,
- specyficznym słownictwem typu ?żem dumał?, ?pielgrzym?,
- powtarzającym się zwrotem do Boga, który stanowi refren wykrzyknienie pełne ekspresji : ?Smutno mi Boże? (apostroficzny charakter),
- tytułem , który wskazuje na konkretny gatunek.
Oda
Oda ? utwór liryczny charakteryzujący się wzniosłością tematu i stylu, który zwykle sławi ideę, wydarzenie lub czas. Od podobnego w formie i treści hymnu rożni go zbiorowy podmiot wypowiedzi. W starożytności oda była w przeciwieństwie do hymnu utworem o tematyce świeckiej. Charakteryzuje się zawartością elementów pochwalnych, melodyjnością patosem.
Najbardziej znanym Ci przykładem ody jest „Oda do młodości” A. Mickiewicza. Zacytuję jedynie fragment, by ukazać zbiorowy podmiot liryczny.
Razem, młodzi przyjaciele!
W szczęściu wszystkiego są wszystkich cele.
Jednością silni, rozumni szałem,Razem, młodzi przyjaciele!…
I ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu,
Jeżeli poległem ciałem
Dał innym szczebel do sławy grodu.
Razem, młodzi przyjaciele!
Choć droga stroma i śliska,
Gwałt i słabość bronią wchodu,
Gwałt niech się gwałtem odciska,
A ze słabością łamać uczmy się za młodu!
Hymn i oda – różnice
Różnica pomiędzy odą a hymnem dotyczy nie tylko zbiorowego podmiotu lirycznego. Oda różni się od hymnu głównie przedmiotem. Zasadniczy jej temat dotyczy bowiem raczej postaci i czynów wielkich ludzi, zdarzeń świadczących o wielkości człowieka, a nie, tak jak w hymnie – Bóg i świat jako jego dzieło. W odzie występuje często morał, a przynajmniej tendencje pouczające.
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Autorem kursu jest Marlena Ledzianowska właściciel YUPPIE – firmy specjalizującej się w kursach maturalnych z języka polskiego. Marlena Ledzianowska jest absolwentką filologii polskiej na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Podyplomowych Studiów Public Relations w WSB w Toruniu. Pracowała w różnych typach szkół przez 12 lat. Uczyła języka polskiego, kultury języka polskiego oraz retoryki dziennikarskiej. Od ponad dziesięciu lat przygotowuje do matury z języka polskiego z ogromnym powodzeniem. Jej uczniowie osiągają zwykle wyniki powyżej 80% punktów zarówno w przypadku matury rozszerzonej, jak i podstawowej. Najlepsi zdają maturę pisemną na ponad 90%, a ustną na 100%. Przeczytaj więcej…
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Loading ...
