Portal Studiowac.pl i Marlena Ledzianowska, właściciel YUPPIE – firmy specjalizującej się w kursach maturalnych z języka polskiego, zapraszają do kolejnej części darmowego kursu do matury z języka polskiego.
Zanim przystąpisz do ćwiczeń, przypomnij sobie:
- cechy sonetu jako gatunku literackiego.
- różnicę pomiędzy odą a hymnem.
Gotowe? A zatem zaczynamy :)
Ćwiczenie 1
Spójrz na przedstawiony poniżej utwór liryczny. Jest to wiersz poety barokowego, J. A. Morsztyna pt. „Do trupa„. Policz strofy oraz wersy w każdej z nich.
Leżysz zabity i jam też zabity,
Ty – strzałą śmierci, ja – strzałą miłości,
Ty krwie, ja w sobie nie mam rumianości.
Ty jawne świece, ja mam płomień skryty.Tyś na twarz suknem żałobnym nakryty,
Jam zawarł zmysły w okropnej ciemności,
Ty masz związane ręce. ja wolności
Zbywszy mam rozum łańcuchem powity.Ty jednak milczysz, a mój język kwili,
Ty nic nie czujesz, ja cierpię ból srodze,
Tyś jak lód. a jam w piekielnej śreżodze.Ty się rozsypiesz prochem w małej chwili,
Ja się nie mogę, stawszy się żywiołem
Wiecznym mych ogniów, rozsypać popiołem.
Już na pierwszy rzut oka widać, że utwór ma cztery strofy różnej długości. Dwie pierwsze złożone są z czterech wersów każda, dwie następne mają po trzy wersy. Warto też przyjrzeć się rymom: ABBA. ABBA, ABB, ABB.
Teraz przeczytaj dokładnie wiersz i odpowiedz na pytanie: która część ma charakter refleksyjny a która opisowy?
Tak. Pierwsza część to opis trupa i nieszczęśliwie zakochanego w formie porównania. Druga część ma charakter refleksji na temat sytuacji każdego z nich.
Zatem utwór jest na pewno sonetem.
Ćwiczenie 2
Przeczytaj uważnie utwór Adama Naruszewicza, poety oświeceniowego pt. „Balon”. Nie jest to łatwe, przyznaję, jednak warto to zrobić, bo omawia się go na lekcjach języka polskiego i prawdopodobieństwo występowania na maturze jest spore. Zatem bądź cierpliwy i nie zrażaj się trudną formą! Zastanów się , jaki gatunek literacki przypomina Ci ten wiersz.
Gdzie bystrym tylko Orzeł polotem
Pierzchliwe pogania ptaki.
A gniewny Jowisz ognistym grotem
Powietrzne przeszywa szlaki,Niezwykłych ludzi zuchwała para,
Zwalczywszy natury prawa,
Wznawia tor klęską sławny Ikara
I na podniebiu już stawa.Nabrzmiały kruszców zgorzałym duchem,
Krąg lekkiej przodkuje łodzi,
Los dla niej rudlem, nici łańcuchem,
Z wiatrami za pasy chodzi.Już im te złotą wyniosłe pychą
Mocarskich siedlisk ogromy
W gruzów nikczemnych potrząskę lichą
Wzrok przeistoczył poziomy.Król, wódz, senator, kmieć pracowity,
Czy rządzi, czy ryje ziemię,
W błahych się zlepkach czołga ukryty,
Jak drobne robaczków plemię.W strumyk dziecinnym palcem na stole
Z kilku kropel zakreślony,
Ledwo się sączy na tym padole
Nurt szumnej Wisły, zmieniony.Gminie, ku rzadkiej zbiegły zabawce,
Jakież ci cuda mózg kryśli?
Ty sobie roisz czary, latawce:
Filozof inaczej myśli.Choć się natura troistym grodzi
Ze stali murów opasem,
Rozum człowieczy wszędy przechodzi,
Niezłomny pracą i czasem.Tymi on wsparty, bory wędrowne
Burzliwym morzom poruczył,
Wydarł z otchłani kruszce kosztowne
I skakać głazy nauczył.Zbywają dzikiej mocy żywioły
Pod jego dzielnym rozkazem,
Leniwe woda opuszcza doły,
A góry ścielą się płazem.Tego się styru w pogodnej porze
Gdy ujął mężny Sarmata,
Choć go opuścił i wiatr i zorze,
Już wolniej sobie polata.Wszystko zwyciężysz, łódko szlachetna,
Na ciosy przeciwne twarda;
Statek twój sława uwieczni świetna
Chlubniej niż podróż Blancharda.
Podniosły charakter utworu jest oczywisty. Możesz mieć jednak wątpliwości, czy jest to oda, czy hymn. Gatunki te bowiem są do siebie bardzo podobne w treści i formie. Przypomnij sobie, co na poprzedniej lekcji mówiłam o różnicach dotyczących hymnu i ody. Teraz odpowiedz na pytania dotyczące tekstu:
- Co jest tematem wiersza? (II zwrotka mówi o tym wprost, tytuł pomaga)
- Jaką ideę wychwala podmiot liryczny? (VIII zwrotka mów o tym wprost)
- Wskaż pouczenie (morał) wypływający z utworu.
UWAGA! Teraz zbierzmy nasze rozważania na ten temat i wyciągnijmy wnioski.
- Tematem wiersza jest lot balonem wykonany przez braci Mongolfier.
- Utwór wychwala , zgodnie z duchem epoki, potęgę ludzkiego umysłu.
- Pouczenie dotyczy wskazania postawy racjonalistycznej (opartej na rozumie postrzeganym jako jedyne narzędzie poznania świata) jako godnej naśladowania.
- Temat oraz dydaktyczny(pouczający) charakter utworu wskazują na odę jako gatunek, który on reprezentuje.
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Autorem kursu jest Marlena Ledzianowska właściciel YUPPIE – firmy specjalizującej się w kursach maturalnych z języka polskiego. Marlena Ledzianowska jest absolwentką filologii polskiej na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Podyplomowych Studiów Public Relations w WSB w Toruniu. Pracowała w różnych typach szkół przez 12 lat. Uczyła języka polskiego, kultury języka polskiego oraz retoryki dziennikarskiej. Od ponad dziesięciu lat przygotowuje do matury z języka polskiego z ogromnym powodzeniem. Jej uczniowie osiągają zwykle wyniki powyżej 80% punktów zarówno w przypadku matury rozszerzonej, jak i podstawowej. Najlepsi zdają maturę pisemną na ponad 90%, a ustną na 100%. Przeczytaj więcej…
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Loading ...
