40 pojęć, które przydadzą się na maturze z języka polskiego

Zapraszam Cię do zapoznania się z zestawieniem zawierającym 40 pojęć, które każdy maturzysta powinien znać. Jeśli poznasz ich znaczenie, nic nie powinno zaskoczyć Cię na majowym egzaminie. Poniższe definicje w najprostszy sposób wyjaśniają istotę tych ważnych zagadnień.

• Alegoria – środek stylistyczny, który ma jedno znaczenie dosłowne oraz drugi, stały sens przenośny.
• Antonim – wyraz o przeciwstawnym znaczeniu.
• Archaizacja – odmiana stylizacji językowej, która polega na używaniu zwrotów, wyrazów, szyku zdań lub form gramatycznych, które są charakterystyczne dla stylu dawnych epok.
• Ballada – pieśń, która opowiada historię niezwykłego wydarzenia, często nasycona elementami fantastycznymi.
• Danse macabre – motyw wyrażający równość wszystkich ludzi wobec śmierci, zwany także „tańcem śmierci”.
  
• Dialektyzacja – odmiana stylizacji językowej, która polega na używaniu zwrotów, wyrazów, szyku zdań lub form gramatycznych, które są charakterystyczne dla danego dialektu lub gwary, służą opisowi danej grupy społecznej.
• Didaskalia – tekst poboczny, charakterystyczny dla dramatu, będący wskazówkami dla twórców przedstawienia.
• Dominanta – cecha kompozycyjna danego dzieła literackiego, która w nim dominuje.
• Erystyka – sztuka prowadzenia sporów.
• Folklor – twórczość ludowa i składające się na nią: obyczaje, tradycje, wierzenia i obrzędy.
• Hymn – utwór liryczny, zwykle patriotyczny lub religijny, o podniosłym i uroczystym charakterze.
• Kolokwializacja – odmiana stylizacji językowej, która polega na używaniu zwrotów, wyrazów, szyku zdań lub form gramatycznych, które są charakterystyczne dla mowy potocznej, języka mówionego, codziennego.
• Lakonizm – precyzja i zwięzłość w wyrażaniu swoich myśli.
• Literatura parenetyczna – rodzaj literatury, opisujący i kształtujący wzory postępowania.
• Mesjanizm – przekonanie narodu lub jednostki o posłannictwie, które ma zbawić ludzkość.
• Neologizm – nowy wyraz utworzony w danym języku.
• Oda – gatunek poetycki, posiadający pochwalny, podniosły charakter, tworzony na cześć idei, bohatera lub wydarzenia.
• Oniryzm – motyw snu, przedstawianie rzeczywistości, jako marzenia sennego lub koszmaru.
• Opinia – pogląd, zdanie na jakiś temat, ocena czegoś.
• Orientalizm – motyw literacki przejawiający się zainteresowaniem kulturą wschodnią.
• Pamflet – utwór, tworzony w celu skrytykowania lub ośmieszenia danej osoby lub grupy społecznej.
• Paradoks – zestawienie dwóch wykluczających się faktów, o sprzecznym charakterze.
• Parafraza – przeróbka tekstu lub wypowiedzi, zachowująca pierwotny sens i znaczenie.
• Pastisz – odmiana stylizacji językowej, która polega na używaniu zwrotów, wyrazów, szyku zdań lub form gramatycznych, które są charakterystyczne dla stylu innego twórcy.
  
• Periodyzacja – podział dziejów na epoki.
• Pleonazm – nagromadzenie wyrazów, które powtarzają te same treści, tzw. „masło maślane”.
• Prometeizm – postawa, charakteryzująca się poświęceniem jednostki dla dobra zbiorowości, to samotny bunt, typowy dla bohaterów romantycznych.
• Psychomachia – motyw walki dobra ze złem.
• Retardacja – świadomy zabieg, polegający na zwalnianiu akcji w utworze literackim, jego celem jest wywołanie napięcia u czytelnika.
• Retrospekcja – zjawisko występujące w literaturze, polegające na powrocie do przeszłych wydarzeń, zaburza to chronologię utworu.
• Sarmatyzm – postawa polskiej szlachty charakteryzująca się: gościnnością, przepychem oraz nadmiernym obżarstwem.
• Satyra – utwór literacki piętnujący i ośmieszający pewne zjawiska, postawy, czy obyczaje danej grupy społecznej.
• Synkretyzm – wykorzystanie, pomieszanie w jednym utworze, różnych stylów, rodzajów i gatunków.
• Symbol – środek stylistyczny, które ma jedno znaczenie dosłowne oraz inne znaczenia ukryte, możliwości jego interpretacji są dowolne i niejednolite.
• Teza – pewne założenie, które udowadnia się poprzez odpowiednią argumentację.
• Topos – jest to stałe wyobrażenie, motyw, powtarzający się w literaturze.
• Utopia – coś niemożliwego do zrealizowania, nierealny ideał.
• Utwór hagiograficzny – utwór opisujący życie świętego.
• Winkelriedyzm – nurt charakteryzujący się aktywną walką o niepodległość narodu, swą nazwę bierze od nazwiska szwajcarskiego bohatera Arnolda Winkelrieda.
• Związek frazeologiczny – utrwalone w danym języku połączenie kilku wyrazów o ustalonym, często nieoczywistym znaczeniu.

Powyższe definicje zapewne nie wyczerpują w całości zagadnienia. Jednak zdobyta w trakcie dzisiejszej lekcji wiedza na pewno okaże się dla Ciebie przydatna na egzaminie.

K.M.