Tematyka wsi już od wieków była używana przez twórców literatury w ich dziełach. Stanowiła ona przede wszystkim tło przedstawianych wydarzeń, charakteryzowała także opisywane środowisko. W trakcie czytania książek do matury na pewno nie raz spotkałeś się z tym motywem. Teraz przyszedł czas, abyś uporządkował sobie te wiadomości. W tej lekcji będziesz mógł zobaczyć jak przedstawiano motyw wsi w poszczególnych utworach.
SPOSOBY UJMOWANIA TEMATYKI WIEJSKEJ W LITERATURZE
- Często motyw ten ukazywany był w opozycji do miasta w taki sposób, aby zaprezentować różnice występujące pomiędzy tymi miejscami. Podkreślano także to, co dzieli mieszkańców miast i wsi.
- Kolejną motywacją był pokłon w stronę kultury ludowej, tradycji typowych dla wsi, związane było to z chłopomanią, inaczej określaną, jako ludomania, czyli szczególne zainteresowanie tematyką wiejską.
- Wieś i jej mieszkańcy są opisywani także z perspektywy ich zamiłowania do pracy, którą traktowali, jaką najwyższą wartość. Szczególne znaczenie miały ludowe zwyczaje i obyczaje przekazywane z pokolenia na pokolenie.
- Motyw wsi wykorzystywano także, aby uwypuklić fakt, że wieś z dawnych czasów oraz wieś współczesna bardzo się od siebie różnią. Bowiem poziom życia chłopów podniósł się, a wiejskie życie nie jest już takie jak lata temu. Ówcześnie ludzie nie traktują wsi i ludzi w niej mieszkających, jako gorszych, wręcz przeciwnie często przeprowadzają się ze wsi do miasta.
- Motyw ten ma zabarwienie socjologiczne i może być rozpatrywany w tym aspekcie. Jednak stanowił także zainteresowanie twórców literatury na przestrzeni kolejnych epok.
W. Reymont „Chłopi”
Ten utwór jest chyba najbardziej reprezentatywnym przykładem użycia motywu wsi w polskiej literaturze. Skupia się on przede wszystkim na trzech aspektach związanych z wsią. Po pierwsze, ukazuje mieszkańców tego miejsca oraz ich typowe zachowania, postawy przyjmowane przez nich, wartości, jakimi się kierują oraz wyznawane przez nich poglądy. Po drugie, wskazuje jak ludzie mogą żyć z dnia na dzień, bez zegarków, czy kalendarza, funkcjonując zgodnie z naturą i tym jak zmienia się ona razem z następującymi po sobie porami roku. Po trzecie, taki utwór stanowi dzisiaj dla czytelnika wielkie źródło wiedzy na temat dawnych zwyczajów, obrzędów i tradycji. Na podstawie opisów zamieszczonych w tym dziele można bardzo dokładnie odtworzyć życie na wsi w tamtych czasach.
J. Kochanowski „Pieśń Świętojańska o Sobótce”
Wieś w tym utworze to miejsce, w którym żyje szlachcic- ziemianin. Obraz ten to swego rodzaju idealizacja tego miejsca. Autor przedstawia wieś, jako pełną harmonii, spokoju, wskazuje same jej pozytywne cechy. Tutaj żyje się w całkowitej zgodzie z naturą i zgodnie z jej prawami. To arkadia, miejsce szczęśliwe. Ludzie kultywują tu przekazywane z pokolenia na pokolenie zwyczaje i tradycje. W takiego rodzaju magicznej krainie każdy może wejść w głąb siebie, wyciszyć się wewnętrznie i zrozumieć, na czym polega prawdziwe czerpanie radości ze swojego życia.
>S. Żeromski „Ludzie bezdomni”
Wieś przedstawiona w tym utworze to uzdrowiskowe Cisy, miejscowość, do której przybywa Tomasz Judym, który ma tam odbyć praktykę lekarską. Miejsce to jest bardzo podzielone, mieszkają tam bardzo różni ludzie. Z jednej strony są to ziemianie, którzy posiadają duży majątek i żyją w dostatku. Z drugiej strony to o wiele większa grupa ludzi biednych, którzy ledwo wiążą koniec z końcem i egzystują w ciężkich warunkach. Opis tych zagadnień jest bardzo naturalistyczny, przez co możemy poznać je w bardzo prawdziwy i realistyczny sposób. A ukazana beznadziejność i brzydota jedynie podkreśla problemy społeczne i gospodarcze, które panują wśród tego społeczeństwa.
M. Rej „Żywot człowieka poczciwego”
Jest to utwór, w którym autor przedstawia wzorce zachowań, które pokazują jak powinno się postępować i jakie postawy przyjmować, aby dobrze żyć. Dlatego też to dzieło zaliczamy do literatury parenetycznej, dydaktycznej, której zadaniem było przede wszystkim nauczanie ludzi. Cechy wsi przedstawione tutaj to sielskość, spokój i stateczność. To cudowna kraina, w której panuje wieczne szczęście i dostatek. Taki stan błogości i doskonałości powoduje, że mieszkańcy tego miejsca są pełni radości do życia. Dzięki temu możliwy jest także ich osobisty rozwój. Istotny jest tutaj bezpośredni kontakt człowieka z otaczającą go przyrodą, naturą. Człowiek obserwując cykliczne zmiany zachodzące w otoczeniu dostosowuje do nich swoje życie. Pozwala to zrozumieć mu sens życia i jego przemijalność.
H. Sienkiewicz „Potop”
W tym przypadku autor wskazuje na charakterystykę wiejskiego ludu. Mieszkańcy wsi są wiernymi poddanymi króla Jana Kazimierza, są w pełni mu oddani. Wykazują wielki zapał w walkach z najeźdźcą. Są gotowi walczyć w imię wolności kraju. To prawdziwi patrioci.
S. Wyspiański „Wesele”
Utwór ten skupia się przede wszystkim na wydarzeniu związanym z wiejskim zwyczajem tradycyjnego wesela. Uczestniczą w nim mieszkańcy wsi, ale także ludzie z miasta. Na podstawie ich zachowania, postaw i wzajemnego odnoszenia się do siebie autor przedstawia różnice między tymi dwiema grupami społecznymi. A sam ślub pomiędzy przedstawicielami chłopstwa i inteligencji jest bardzo symboliczny. I stanowi on swego rodzaju przykład fascynacji wsią i być może zapowiedź przyszłego zjednoczenia się społeczeństwa. Akcja tego utworu ma miejsce na wsi. Autor pokazuje na podstawie własnych obserwacji i odczuć jak ocenia on chłopów. Charakteryzuje ich bardzo dokładnie. Zwraca uwagę na ich wady, ale także zalety.
E. Orzeszkowa „Nad Niemnem”
Powieść ta, w związku z tym, że powstała w czasie pozytywizmu związana jest z głoszonymi wtedy hasłami pracy organicznej i pracy u podstaw, które przede wszystkim realizowane były właśnie na terenach wiejskich, aby wyrównać pojawiające się różnice w stosunku do miasta. Zatem autorka swój utwór w znacznej mierze poświęca problemom wsi i jej mieszkańców. Tematy podejmowane w tym dziele to chociażby sytuacja ekonomiczna i gospodarcza wsi, uwłaszczenie chłopów, czy realizacja idei solidaryzmu narodowego.
S. Żeromski „Przedwiośnie”
Wieś przedstawiona w tym utworze to Nawłoć, którą odwiedza jeden z bohaterów, Cezary Baryka. To miejsce jest pełne spokoju, panuje tam niczym niezaburzony porządek życia mieszkańców. Ludzie czerpią radość z każdego dnia, a ich wieś wydaje się być swego rodzaju krainą, w której wszystko jest łatwe i proste. Jednak jest to wyjątkowe miejsce także z innego powodu, bowiem żyją tam także biedni ludzi, którzy w poniżeniu i wśród chorób walczą o przeżycie każdego kolejnego dnia.
PODSUMOWANIE
Jak mogłeś zauważyć wieś to motyw często wykorzystywany z literaturze. W tej lekcji położyliśmy nacisk na literaturę polską. Jednak w wolnej chwili możesz pomyśleć na ten temat i podać także przykłady z literatury światowej. Dzięki temu, jeśli taka tematyka pojawi się na egzaminie maturalnym będziesz mógł wieloaspektowo przedstawić to zagadnienie.
K.M.
Loading ...
