Tragedia grecka- charakterystyka gatunku

Kolejnym gatunkiem, który powinieneś poznać w trakcie przygotowań do matury to tragedia antyczna. Warto, abyś poznał jej charakterystyczne cechy, najważniejsze elementy wchodzące w jej skład, twórców, którzy je tworzyli oraz ich dzieła. Przyswojenie sobie tych wiadomości ułatwi Ci zrozumienie tekstów tego typu. Na początku warto wspomnieć, że gatunek ten wywodzi się z obrzędów religijnych zwanych Dionizjami, które obchodzono na cześć Dionizosa.

Tragedia antyczna, to utwór dramatyczny, którego cechy są następujące:

• Zasada trójjedności: akcja trwa jedną dobę, rozgrywa się w jednym miejscu i dotyczy jednego wątku.
• Wybitną jednostką zwykle jest główny bohater utworu, który z góry jest skazany na całkowitą klęskę.
• Istotą takich historii jest zmaganie się człowieka z losem, na który jest skazany.
• Zasada decorum: określana także, jako zasada stosowności, przejawia się używaniem stylu wysokiego, wzniosłego języka, niepokazywanie ludzkiej śmierci.

• 

  Jedność estetyki: wszystkie sceny w tragedii mają poważny charakter.
• Konflikt tragiczny: akcja tragedii jest zbudowana wokół konfliktu, którego nie można przezwyciężyć. Z jednej strony uczestniczy w nim wybitna jednostka, z drugiej siła wyższa.
• Wybór tragiczny: wybór, którego musi dokonać bohater tragiczny. Każda jego decyzja będzie zła i przyniesie jakiś rodzaj winy. Nie ma dobrego wyboru.
• Wina tragiczna: jej inna nazwa to hamartia. Jest to niewłaściwe zrozumienie i błędna ocena sytuacji, w jakiej znalazł się bohater. Nie jest on świadomy wszystkich okoliczności, przez co podejmuje złe decyzje i tylko pogarsza swoją sytuację.
• Katharsis: to uczucie litości i trwogi, swego rodzaju oczyszczenie, jakie zachodziło w ludziach, którzy oglądali tragedie antyczne. Miał to być swego rodzaju wstrząs emocjonalny.
• Mimesis: jest to kategoria estetyczna, inaczej naśladownictwo.
• Hybris: jest to pycha, którą cechowali się bohaterowie tragiczni. Uniemożliwiała ona im właściwe rozpoznanie sytuacji, w jakiej się znajdywali.
• Fatum: inaczej określane, jako przeznaczenie lub zły los. Determinował on losy bohaterów i doprowadzał ich do klęski. Ciąży ono nad człowiekiem, który nie ma na niego wpływu. Jedyne, co, to musi poddać się jego działaniu i pogodzić z tym. Wskazuje na to, że los człowieka jest nieodwracalnie określony.
• Ironia tragiczna: jest to swego rodzaju różnica pomiędzy tym, co rzeczywiście ma miejsce oraz tym, co myśli o tym bohater.
• Często źródłem fabuły są mity.
• Na scenie, w czasie wystawiania tragedii jest najwyżej trzech aktorów.

KOMPOZYCJA AKCJI TRAGEDII

1. ekspozycja
2. węzeł dramatyczny
3. perypetie
4. punkt kulminacyjny
5. katastrofa
6. rozwiązanie akcji i jej zakończenie

BUDOWA TRAGEDII

• prolog: to pierwsza, wstępna część tragedii. Przedstawia ona tematykę utworu, wprowadza w jego problematykę oraz prezentuje bohaterów. Następuje tu zawiązanie akcji. Informacje te przekazywane są w formie dialogu lub monologu bohaterów.
• parodos: jest to pierwsze pojawienie się chóru i pierwsza śpiewana przez niego pieśń.
• epeisodion: są to sceny dialogowe, z udziałem bohaterów.
• stasimon: kolejne pieśni chóru, zwykle pełniące funkcję komentarza do przedstawianych zdarzeń, ich ilość to średnio od 3 do 5 stasimonów.
• exodos: to zakończenie utworu, jest to ostatnia pieśń chóru, przede wszystkim przedstawia ona tragizm i lament głównego bohatera. Ta część zamyka akcję.

Informacje o budowie utworów tego typu ciekawie przekazuje poniższy filmik:

NAJBARDZIEJ ZNANI TWÓRCY TRAGEDII ANTYCZNEJ

• Ajschylos
• Sofokles
• Eurypides

TERAZ ĆWICZENIE

Do podanych niżej opisów dopisz odpowiednią definicję. Wybierz je z tych, które pojawiły się w dzisiejszej lekcji:

1. Scena dialogowa w tragedii antycznej.
2. Pierwsza pieśń śpiewana przez chór.
3. Inaczej przeznaczenie, to siła determinująca ludzkie losy.
4. Pycha bohaterów tragicznych.
5. Inaczej naśladownictwo.
6. Oczyszczenie, którego doświadczali widzowie oglądający tragedię.
7. Zasada zgodnie z którą, akcja tragedii trwa jedną dobę, rozgrywa się w jednym miejscu i dotyczy jednego wątku.
8. Inne określenie zasady stosowności.
9. Wybór dokonywany przez bohatera tragicznego.
10. Z tych obrzędów wywodzi się tragedia antyczna.

PODSUMOWANIE

Tragedie antyczne to utwory przekazujące pesymistyczne prawdy o człowieku i świecie. Pokazują jak bardzo losy człowieka związane są z jego przeznaczeniem i nieubłagalnym losem, który wszystkim kieruje. Człowiek jest jedynie małą postacią, zabawką w rękach siły wyższej. Żadne działania nie zmienią jego przyszłości, nieunikniona jest ostateczna klęska.

Aby utrwalić sobie informacje z dzisiejszej lekcji zapraszam do obejrzenia podsumowującego filmiku:

ODPOWIEDZI DO ĆWICZENIA

1. Scena dialogowa w tragedii antycznej.  (epejsodion)
2. Pierwsza pieśń śpiewana przez chór. (parodos)
3. Inaczej przeznaczenie, to siła determinująca ludzkie losy. (fatum)
4. Pycha bohaterów tragicznych. (Hybris)
5. Inaczej naśladownictwo. (mimesis)
6. Oczyszczenie, którego doświadczali widzowie oglądający tragedię. (katharsis)
7. Zasada zgodnie z którą, akcja tragedii trwa jedną dobę, rozgrywa się w jednym miejscu i dotyczy jednego wątku. (zasada trój jedności)
8. Inne określenie zasady stosowności. (zasada decorum)
9. Wybór dokonywany przez bohatera tragicznego. (wybór tragiczny)
10. Z tych obrzędów wywodzi się tragedia antyczna. (Dionizje)

K.M.