Epoką literacką następującą po antyku jest średniowiecze. Każdy etap w dziejach charakteryzuje się odmiennymi poglądami, wyznawanymi zasadami i tematyką dzieł, które obowiązują na maturze z języka polskiego. W tym artykule przyjrzymy się bliżej epoce średniowiecza, abyś na egzaminie z łatwością rozpoznał utwory z tego okresu.
Literatura średniowieczna
Utworami, które powstały w trakcie trwania epoki średniowiecza są:
- Bogurodzica
- Lament Świętokrzyski
- Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią
- Legenda o Świętym Aleksym
- Kroniki Galla Anonima
- Roczniki Jana Długosza
Cechą charakterystyczną literatury średniowiecznej jest częsty brak autora dzieła.
Kto tworzył w średniowieczu?
Średniowiecznym autorem, na temat którego znane są jakiekolwiek informacje jest Gall Anonim. Żył na przełomie XI i XII wieku, był pierwszym polskim kronikarzem, który przekazywał historię z czasów panowania Piastów i Bolesława Krzywoustego. Najprawdopodobniej pochodził z Francji, a do Polski przybył w 1110 roku, gdzie spisywał własną kronikę wydarzeń.
Kolejnym autorem jest Jan Długosz, który żył w XV wieku. Pochodził z rycerskiego rodu i służył na dworze króla Kazimierza Jagiellończyka. Był historykiem krakowskim i pomagał w wychowywaniu synów władcy.
Średniowieczne gatunki literackie
Gatunkami, które wywodzą się ze średniowiecza są:
- epos rycerski
- kroniki
- dramat religijny
- hagiografia
Czym jest etos rycerski?
To zwyczaje i zasady, które są uznawane przez określoną grupę społeczną. Etos rycerski stanowi zbiór wartości i ideałów, którymi powinien kierować się rycerz. Dzięki etosowi wykształcił się również epos rycerski, czyli średniowieczne utwory o rycerzach i ich postępowaniach. Znane są również jako chanson de geste, czyli pieśni o czynach. Najpopularniejszymi dziełami są: Pieśń o Rolandzie oraz cykl o Królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu.
Na czym polega hagiografia?
Jest to literatura, która opisuje życie świętych, a z niej powstaje później wzorzec osobowy świętego. Hagiograficznych dzieł powstało bardzo dużo, ale najbardziej znanymi utworami są Legenda o Świętym Aleksym i Kwiatki Świętego Franciszka.
Cechy literatury średniowiecza
Utwory, które powstały w tej epoce charakteryzuje:
- podział na literaturę religijną i świecką
- wyciągnięcie nauki z utworu, pouczanie odbiorcy i zwrócenie uwagi na wzorce postępowania
- pogląd twórców, że świat to zbiór znaków dawanych przez Boga ludziom
- dwujęzyczność, ponieważ utwory powstawały w językach narodowych, ale z łacińskimi zwrotami
- anonimowość utworów, których autorzy piszą na chwałę Boga, a nie dla własnej sławy
- schematyczność dzieł, która ma uczyć przez powtarzane nauki
Liryka w średniowieczu
Z liryki, która powstały w tej epoce, możemy wyróżnić:
- lirykę maryjną
- lirykę miłosną
- wiersz średniowieczny
Wiersz średniowieczny charakteryzował się brakiem zgodności sylab w wersach. Pisano utwór tak, aby wers pokrywał się ze zdaniem.
Dramat w średniowieczu
Z dramatu, który powstały w tej epoce, możemy wyróżnić:
- misterium – dramat przedstawiający wątki biblijne
- moralitet – pouczający utwór, w którym bohater spotyka na swojej życiowej drodze dobro lub zło i dokonuje wyboru
- dramat liturgiczny
Epika w średniowieczu
Z epiki, która powstały w tej epoce, możemy wyróżnić:
- epos rycerski
- żywot świętych
- kroniki
- kazania
- apokryfy – polegają na połączeniu wątków biblijnych i legend
Średniowieczne wzorce postaw
Rycerz, który odznacza się męstwem, honorem i odwagą. Całkowicie oddany kodeksowi rycerskiemu, dzielnie służy Bogu, a także władcy. Wierny danemu słowu, oddany przyjaciołom i damie swojego serca. Jest pobożny i uczciwy w walce.
Na przykład: Roland, Lancelot, Tristan.
Władca cechuje się ogromną pobożnością, ale także mądrością i dumą. Darzy swoich poddanych czułością i jest wobec nich sprawiedliwy. Posiada także cechy rycerskie, takie jak waleczność, honor i odwaga.
Na przykład: król Karol Wielki, król Artur.
Święty jest bardzo pobożny i całkowicie oddaje się w ręce Boga. Umartwia własne ciało, aby oczyścić swoją duszę. Rezygnuje z dóbr doczesnego świata, żyjąc w ubóstwie.
Na przykład: Św. Aleksy, Św. Jerzy.
Podsumowanie
Wiedza z epoki średniowiecza z pewnością ułatwi Ci zrozumienie problematyki legend i omawianych dzieł w tego okresu. Dzięki temu z łatwością je sobie przypomnisz i przywołasz jako argument na egzaminie maturalnym.
J.K.
Loading ...
